Tijdens mijn nachtelijke duikvluchten in onze eigenzinnige Brusselse metropool, botste ik meermaals op personen die daadwerkelijk dachten dat boeken zouden verdwijnen sinds het failliet van Boek.be in 2021. (Dit was de organisatie die onder meer mee achter de Boekenbeurs in Antwerpen zat.) Evenzeer meer dan eens onder het genot van één van de wereldvermaarde L’Archiduciaanse cocktails, rees van mijn kant dan ook geregeld de vraag of het dan niet vreemd was dat Rue Dansaert elke twee jaar wordt getooid met een stroom aan totebags van Passa Porta. Ondanks dit gelijknamige tweejaarlijkse festival overigens is ontstaan uit de rotsvaste overtuiging dat literatuur essentieel is in de samenleving, is het op dat moment werkelijk opmerkelijk hoeveel vrouwen de kunst beheersen van de officieel zo verklaarde pseudowetenschap Neuro-linguistic programming (NLP).
Nu al die verstikkende COVID-19 maatregelen thuis lijken te horen in één of ander horrormuseum, voelt de herwonnen vrijheid anno 2023 aan als een soort nieuwe start. Als enige meertalige literaire evenement van deze schaal in Europa, staat het Passa Porta Festival dan ook reeds voor de 9de maal garant voor zowat elk literair genre denkbaar.
Bij terugblik illustreert misschien wat namedropping welke schrijvers in het verleden reeds hun opwachting maakten op Passa Porta Festival. To name but a few uit de honderden Internationale schrijvers, die om de twee jaar naar Brussel worden gehaald: Russell Banks, Julian Barnes, A.S. Byatt, Jonathan Coe, Richard Ford, Karl Ove Knausgaard, Deborah Levy, Fatou Diome, Nancy Houston, Reni Eddo-Lodge, Ian Mc Ewan, Jennifer Nasubuga Makumbi, Harry Mulisch, Roy Jacobsen, Deborah Levy, Cees Noteboom, Orhan Pamuk, Marieke Lukas Rijnenveld, Ali Smith, Erwin Mortier, Connie Palmen, Boualem Sansal, Douglas Smith, Olga Tokarzouk of Juan Gabriel Vasquez. In het hart van onze hoofdstad getuigen deze genodigden hun liefde voor het geschreven woord, laten daarbovenop hun licht schijnen over ontwikkelingen in de wereld en brengen een ode aan de beste literatuur uit binnen- en buitenland.
Elke editie werkt het festival met een thema en dat is tijdens deze literaire hoogmis van 23-26 maart 2023: REFUGE!
Aangezien deze rubriek hiervoor in het leven is geroepen, vindt U onderaan een greep uit het huidige aanbod, want een nieuwe Svn’s Essential Nine dringt zich alweer onbedeesd op.
Svn’s Essential Nine
Enjoy…
Zwart Licht: Anarchisten in België @ Muntpunt, Brussel (26.03 / 13.30-14.30)
‘Anarchisten in onze Belgenhaspel, bestaat dat dan? En zijn die dan niet marginaal?’ Om daar een antwoord op te geven kunnen we misschien best even spieken bij onze oudste nog actieve filosoof Ludo Abicht (°1936), die een half jaartje geleden nog door Het Genootschap van De Marot werd uitgenodigd in De Doolen in Doel voor een stevig potje debat rond het thema ‘Anarchisme: verleden of recept voor de toekomst?’. In zijn jongste boek ANARCHISME: VAN BOEKANIN TOT DE COMMONS (2021), formuleert deze auteur en dichter uit Oostende namelijk een duidelijk antwoord op deze vraag. Vooreest stelt de Vlaamse hoogleraar dat anarchisme een complexe stroming is waar veel misverstanden rond bestaan. Dit is overigens een belangrijke nuance, want meer dan ze zelf zullen toegeven zijn die misverstanden mede te wijten aan de punk- en krakersbeweging. Hoe nauw deze beweging mezelf ook aan het hart ligt, punk an sich heeft weinig te maken met een revolutionaire A op je leren jekker te verven en dat als vrijgeleide te gebruiken voor allerlei ongein. Wij plakten daar vroeger zelf al de term salonpunks op en ook Abicht onderscheidt deze fashionistas als lifestyle-anarchisten; nét omdat zij het anarchistische gedachtengoed reduceren tot sloganeske simplismen.
Maar vergis u echter niet: in België bestaan wel degelijk anarchisten.
Om het in de woorden te stellen van de Franse anarchist Louis Auguste Blanqui (1801-1881), die tussen 1880 en 1886 tevens de bezieler was van zijn gelijknamige krant: Ni dieu ni maître!
Al ligt de verwachting misschien anders bij muffe boekwormen of kluizenaars in schildersateliers, toch zijn deze artiesten en intellectuelen de werkelijke anarchisten die rond de eeuwwisseling van 1900 een kantelmoment in de wereld zien oprijzen.
Wie zij zijn? Enkele bourgeois-bohèmes uit het Brusselse universitaire milieu rond Élisée Reclus: Jacques Mesnil, August Vermeylen en Alexandra David-Néel. Kunstenaars uit de links-liberale burgerij als Émile Verhaeren, Henry van de Velde, Théo Van Rysselberghe en hun Parijse kameraden. De Antwerpse bende van De Kapel. Een handvol pioniers die in de groene rand van Brussel communes stichten. Dichters en pedagogen. Ongeduldige socialisten. Geniale knoeiers. Dolende idealisten in het zwarte licht van de anarchie. Een prachtig misverstand was het.
Nee, zij plegen geen terroristische aanslagen of maken geen businessplan op voor een nieuwe maatschappij, maar toch zijn zij diegene die de nakende revolutie van kilometers van ver zien afkomen. Niet alleen in Moskou, Londen, New York of Parijs, maar evengoed in Brussel. Is het een utopie om te dromen van een maatschappij waar gelijkheid en geluk hoogtij vieren? Nu wordt dit als vanzelfsprekend aangenomen, maar destijds klonk loon naar werken eerder als pure science-fiction. Stel je voor, hippie! De vrijheid om gewoon lief te hebben of scholen op kindermaat? Een leven zonder God of Gebod en nog steeds vrede verwachten? Dolletjes!!!
Deze en nog tal van andere magnifieke hersenspinsels worden tijdens een gesprek over Eric Min’s spiksplinternieuwe boek ZWART LICHT- Anarchisten in België rond 1900 (2023), voorgelegd aan het publiek door journalist Eric Rinckhout en socioloog Rudi Laermans.
Wie in België dus zijn licht op een wel erg bont zootje ongeregeld schijnt is auteur Eric Min (1959). U mogelijk bekend vanwege meer dan een kwart eeuw dienst bij de cultuurredactie van De Morgen, maar hij leverde evengoed contributies voor onder meer rekto:verso, Staalkaart, Het Nieuw Wereldtijdschrift, Zuurvrij of Passage. Daarnaast publiceerde hij overigens succesvolle biografieën over JAMES ENSOR (2008) en RIK WOUTERS (2011) en won de begeerde Groene Watermanprijs met zijn regelrechte hommage aan onze hoofdstad: DE EEUW VAN BRUSSEL- Biografie van een wereldstad 1815-1914.
In een later stadium viel zijn oog op het buitenland en dat resulteerde in boekvorm als EEN SCHILDER IN PARIJS-HENRI EVENEPOEL (2016), of zo dook hij een paar jaar later met musicoloog Gerrit Valckenaers in de cultuurgeschiedenis van Venetië dat dan weer uitmondde in DE KLANK VAN EEN STAD (2019).Met zijn spraakmakende GARE DU NORD (2021) schetst Min een beeld van een eeuw (1850-1950) Belgische en Nederlandse schilders in Parijs.
En dan zwijgen we nog over zijn talloze essays, zoals onder meer EEN BRUSSELS KUNSTPROJECT: RECYCLART (2009) of zijn curatorschap tijdens Het Internationaal Fotofestival van Knokke-Heist met een tentoonstelling over Paul Nogé en het Belgische Surrealisme (2010).
Kortom, wordt het niet stilaan tijd om die achternaam in Eric Plus te laten veranderen?
Eric Rinckhout (°1956) is ook schrijver en journalist, die evenzeer meer dan 25 jaar als cultuurredacteur aan De Morgen was verbonden. Zijn métier manifesteert zich vooral in de beeldende kunst en literatuur en publiceerde in dat opzicht onder meer over Michaël Borremans, Ilse D’Hollander of Rinus Van de Velde. Daarnaast bracht Rinckhout boeken uit over onder andere René Magritte, maar was vooral gebeten door Willem Elsschot of for something completely different: kunstroutes in Zuid-Frankrijk.
Rudi Laermans (°1957) ging onlangs op emeritaat als hoogleraar sociologie aan de KU Leuven waar hij het Centrum voor Cultuursociologie leidde. Hij publiceerde onder meer DE MAATSCHAPPIJ VAN DE SOCIOLOGIE, de essaybundel IK, WIJ, ZIJ en recent nog GEDEELDE ANGSTEN. Kleine sociologie van de maatschappelijke onzekerheid.
SVN's Unsane Vortex 