Het gebeurt niet vaak dat een leerling zo begeesterd raakt door zijn leraar, dat hij besluit er een documentaire over te maken. Nochtans is dat exact wat dichter en filmmaker Jess De Gruyter heeft gedaan. Een film gemaakt over zijn mentor, wijlen Hugo Roelandt.
Eerlijk is eerlijk, persoonlijk had ik nog nooit gehoord van deze spraakmakende figuur Hugo Roelandt (Aalst 1950 – Antwerpen 2015), maar dat wil niet zeggen dat zijn atypische levensloop niet interessant zou zijn. Integendeel, zo blijkt.
Een eerste niet onbelangrijk gegeven is dat Hugo, als rechtgeaarde ajuin of oilsjteneer, onvermijdelijk fan bleek te zijn van Aalst Carnaval. Belangrijk in die zin dat deze documentaire toont dat Hugo de beruchte dag van de voil jeanetten verder doortrok in zijn kunstenaarsbestaan. De voil jeanet is dan misschien wel uitgegroeid tot hét symbool van Aalst Carnaval, maar leeft ook in andere delen van onze Belgenhaspel. Zo spreekt men in Blankenberge over Vuûle Jeanetten, in Halle van Veul Jeanette, of in Waalse gebied heb je de Mareye-Drouse (Malmedy), Mamm’zelle en de Trouille Guenouille (Binche) en de Hour in Eben-Emael.
Zoals U wellicht weet, geniet België een onweerlegbare historie als het gaat over performance als kunst. Zo richtte Roger D’Hondt reeds in 1967 zijn zogenaamde New Reform op in Aalst. Of wat te zeggen van zijn Performance Art Festival, dat sinds zijn oprichting in 1978 geboekstaafd staat als één van de eerste performance art festivals van Europa? In de jaren zeventig en tachtig bloeide Antwerpen mede door – de recent voor grensoverschrijdend gedrag veroordeelde – kunstenaar Jan Fabre dan weer open tot een heus mekka der performance art, en zo valt de puzzel stilaan samen en komen we onvermijdelijk uit bij Hugo Roelandt.
Ondanks het feit dat hij als een rasechte artist-artist bewust buiten de gangbare kunstmarkt opereerde, verbeeldde Hugo reeds in de jaren zeventig uit vorige eeuw de vloeibaarheid van identiteit en gender op een manier die nog steeds maatschappelijk relevant is.
Hugo deed echter wel meer baanbrekend werk en wordt beschouwd als een pionier op het gebied van fotografie, installatiekunst en dus ook performance. Sterker nog: door zijn visionaire manier van werken die fotografie en performance combineerde en leidde tot een ongebreidelde mishmash van performance en installatiekunst, kreeg zijn kindje zelfs een eigen naam opgespeld: de ‘post-performance’ was geboren.
Ondanks er geen archiefbeelden zijn gevonden waarin Hugo daadwerkelijk sprak, werd het snel duidelijk dat het hier over een zeer charismatische persoonlijkheid ging. Deze stille archiefbeelden – die werden gestaafd door de confirmaties die tijdens de achteraf gehouden Q & A bovenkwamen – maken dat men zich zo ergens in een Antwerps café waant en waar je voor je het zelf door hebt medeplichtig bent aan nieuwe vorm van kunstbeleving. Want ook dat was Hugo, die wars van de platgetreden paden hardnekkig zijn eigen weg zocht.
Desnoods alleen, of in samenwerking met één (of meerdere) van de vele kunstenaars die hij op zijn veelal nachtelijk omzwervingen ontmoette, zwom Hugo van nature uit steeds tegen de stroom in. Het was sterker dan hemzelf en vandaar is het dan ook niet verwonderlijk dat deze bizarre energiekeling uitgroeide tot een prominent figuur in de Antwerpse avant-garde uit de jaren zeventig en tachtig.
Een belangrijke kentering die deze documentaire aanstipt, is het feit dat Hugo op een gegeven moment les begon te geven en mogelijk daardoor zijn oorspronkelijke roeping als rebelse multidisciplinaire kunstenaar wat werd getemperd. Ga het maar eens na, maar kent U misschien één significante kunstenaar of muzikant die niet van school is gegooid?
Er kan maar afgegaan worden op de mensen die hem hebben gekend, maar als één van zijn leerlingen die met zijn leraar bevriend bleef tot aan zijn overlijden, vond filmmaker Jess De Gruyter dit alvast wel voldoende de moeite om een documentaire te maken over een in wezen onbekende pionier. Enerzijds dankzij toegang van het door het M KHA beheerde Roelandt-archief en anderzijds aan de hand van getuigenissen van vrienden, collega’s en partners, werd niet alleen een boeiend portret opgemaakt dan wel een als vanzelfsprekende, eigenzinnige reis ondernomen doorheen de flamboyante kunstwereld van die woelige jaren zeventig en tachtig.
U kent Jess De Gruyter naast zijn filmwerk met allerhande kunstenaars, misschien van zijn dichtbundels die eerder zijn verschenen bij Poëziecentrum: I THOUGHT WE JUSTLEFT THAT PARTY (2005) en IT WAS A BORING CONVERSATION ANYWAY (2007). Of misschien van de latere bundels die bij Het Balanseer werden uitgegeven: ZO METEEN GAAT DEZE KOGEL EEN HOOP ROTZOOI AANRICHTEN (2015) en ALS IK JE NEERSTEEK GORGEL JE VOORTREFFELIJK (2019). Indien niet, worden ze dik aanbevolen.
HUGO ROELANDT speelt nog op 16, 23 & 30 oktober in De Studio/Cinema, telkens om 17 uur en daar kan je ook drie beeldfragmenten zien uit het M HKA-archief: originele captaties van het AEROMATIC ART PROJECT 1 (1983) in het Roger Raveelmuseum, HET BOELPROJECT (1985) en de installatie AUTOMOBILE TERGI CRISTALLO (1985) in het Middelheim Museum.
Alle verdere informatie:
SVN's Unsane Vortex 