In de kunstrubriek La Mirada Fuerte #11 werd Documenta XV reeds uitvoerig onder de loep genomen, maar aangezien het slotweekend aanbreekt, is er alle reden om deze aparte press release die verleden week werd uitgestuurd, alsnog publiekelijk te maken. Documenta staat namelijk niet voor niets geboekstaafd als één van de belangrijkste kunstmanifestaties op de planeet, maar heeft nog nooit eerder in zijn geschiedenis zoveel controverse weten te veroorzaken.
Bij Svn’s Unsane Vortex krijgen begrippen als controverse an sich eerder een warm onthaal, want laten we toch eerlijk zijn. Als tussen al het dodelijke wereldnieuws met protagonisten als de virussen COVID-19 of apenpokken, fatwa’s op godslastering in boekvorm, of regelrechte oorlogen over brandstoffen, één simpele oplawaai op het smoelwerk van acteur Chris Rock linea recta tot de sanctie kan leiden dat in dit geval acteur Will Smith zijn eigen smoelwerk het eerste decennium niet meer op de Oscars mag vertonen, dan heb ik persoonlijk zin om een tijd af te zakken in Jules Vernes (1828 – 1905) 20.000 LEAGUES UNDER THE SEA (release boekvorm: 1870).
Nu is het geweten dat in het Westerse geloof gestructureerde fundamentalisten nogal schaars zijn. Vergis U echter niet, want dat is bij verschillende andere religies iets heel anders. Sterker nog: zoals stand-up comedian Alex Agnew met plezier zal kunnen beamen, hebben verschillende religieuze fanatiekelingen geen greintje gevoel voor humor. (Luister zeker eens naar de conclusie op een zinsnede die een voormalig Israëlisch minister aan de Hogeschool in Mechelen poneerde: “Antisemieten vervangen het woord jood, door de woorden Israëlie of Zionist en kunnen zo onder het mom van een politiek debat ongestraft het Joodse volk blijven beledigen.’)
Ergo: wat is juist humor? Hoever mag men gaan met humor? Kan men onder het mom van humor met alles weg geraken?
Stuff to think about, indeed. Wat echter als diezelfde vraag wordt gesteld, maar waar evenzo in verhouding tot religie, het begrip humor wordt vervangen door het begrip kunst?
Dit dilemma heeft Documenta XV dus aan de lijve ondervonden en nam uiteindelijk groteske proporties aan. Zelfs nog voor de opening plaatsvond, vlogen er vanuit het Alliance Against Anti-Semitism Kassel (jawel, in Kassel is hier zowaar een eigen afdeling voor?!) al dan niet gegronde beschuldigingen van antisemitisme, racisme of Islamfobie in het rond. Enerzijds vanwege de aanwezigheid van het omstreden Palestijnse collectief The Question of Funding, maar anderzijds veroorzaakte een reusachtig werk van het uitgenodigde Indonesische kunstenaarscollectief Taring Padi een internationale pers tornado. Geplaatst op een centrale plaats op de Friederischplatz, staat – of beter stond, want na de bemoeienis van zowel Duitse als Israëlische politieke notabelen werd het doek afgedekt en later zelfs verwijderd – er een drieluik waar je niet naast kon kijken. Een enorm canvas vol met politieke slogans en heuse karikaturen waaronder soldaten met varkenssnoeten, die haast automatisch refereert aan het in eigen ogen gerechtvaardigde gewelddadige karakter dat The Black Panther beweging zich toe-eigende onder het mom van sociaal activisme.
Het blijft maar de vraag hoe het curerende collectief ruangrupa hier heeft kunnen naast kijken, want nu wil die Israëlische soldaat met zijn varkenskop, die op die levensgrote mural tussen een hoop soldaten van de Russische KGB en agenten van het Britse MI5 verloren staat te wezen, ook niet echt helpen om dergelijke beschuldigingen af te weren.
Het collectief heeft zich overigens publiekelijk geëxcuseerd, maar het kwaad was al geschied. Pal na de opening van 18 juni, zag CEO en artistiek-directeur Sabine Hofmann geen andere mogelijkheid dan haar ontslag aan te bieden en dat is toch behoorlijk drastisch. Zeker als één van de krachten van kunst, net al dan niet ontwapende confrontatie is.
Maar hoewel misschien een nobele daad, bracht dit ontslag geen oplossing aan de dijk. Uiteindelijk zijn er zelfs stukken verwijderd en daarmee wordt het vlak van vrije meningsuiting en censuur aangesneden wat misschien in pakweg China dagelijkse kost is, maar hier in het Westen hoegenaamd niet hartelijk wordt ontvangen.
De organisatie komt echter in een spervuur van beschuldigingen en aantijgingen terecht en bouwt hier helemaal terecht een verweer tegen op. Ten slotte: U gaat toch ook niet een paar ongenodigde vlaggenzwaaiers uw maanden, zoniet jaren werk laten verdoezelen?
Kassel, September 15, 2022
The statement of Finding Committee
The Finding Committee for the Artistic Direction of documenta fifteen expresses its support for the recent statement of ruangrupa, lumbung members, and contributing artists. The pressures that media and politicians have placed on the entire documenta team have become unbearable. We want to defend their extraordinary hard work and commitment with this statement.
We reject both the poison of antisemitism and its current instrumentalization, which is being done to deflect criticism of the 21st century Israeli state and its occupation of Palestinian territory. At the same time, we embrace documenta fifteen’s pluralism and the possibility to hear such a rich diversity of artistic voices from across the world for the first time. We defend the right of artists and their work to rethink, expose, and criticize political formulas and fixed patterns of thought. We believe this right is something to be cherished by those in public life who make exhibitions like documenta possible.
We continue to stand behind our selection of ruangrupa as the Artistic Direction for documenta fifteen, as we have throughout the entire process of its development and realization. We celebrate the hundreds of thousands of visitors who have seen, visited, and been enriched by the exhibition. We believe their voice should also be heard. We applaud the artists who have been resilient in the face of attacks on their integrity and have remained true to the principles of lumbung. We ask the supervisory board to ensure that documenta fifteen can remain open in its entirety until the planned end of the exhibition. We believe any failure to do so, and a capitulation to political interference, will be judged very harshly by history.
Signed, the Finding Committee:
Amar Kanwar, Charles Esche, Elvira Dyangani Ose, Frances Morris, Gabi Ngcobo, Jochen Volz, Philippe Pirotte, Ute Meta Bauer
Alle verdere info:
documenta-fifteen.de/en
SVN's Unsane Vortex 