Cinematic Conundrum #5: Offscreen presents avant-première CRIMES OF THE FUTURE – David Cronenberg @ Kinograph, Brussel (25.05)

Zoals in Cinematic Conundrum #3: POSSESSOR – Brandon Cronenberg al uit de doeken werd gedaan, daalt mijn geloof in het begrip toeval zienderogen. Tot daar aan toe dat weer zo’n samenloop dicteert dat in 2022 niet alleen 22 films op het conto van cultregisseur David Cronenberg mogen worden toegeschreven, maar meer bizar was dat zoonlief Brandon Cronenberg dus als eerste in deze aan cultcinema gewijde rubriek opdook. Zo gedoopt door Philip Brophy in zijn artikel uit 1983 ‘Horrality: The Textuality of the Contemporary Horror Film’, is het namelijk papa David die algemeen wordt aangehaald als de belichaming van het subgenre Body-Horror.

Met op zijn minst twee geniale regisseurs aan de dis, kan ik me alleen maar voorstellen dat reguliere kerstfeestjes in huize Cronenberg niet zo voor de hand liggen. Ook het verhaal achter zijn nieuwste film is er eentje dat wenkbrauwen doet fronsen.

Het klopt zelfs niet helemaal dat CRIMES OF THE FUTURE nieuw zou zijn, want in het begin van zijn carrière had deze Canadese cultregisseur reeds een gelijknamige sciencefiction shortfilm geschreven en geregisseerd (1970). Deze speelde zich wel af in 1997, maar werd bijna 30 jaar eerder ingeblikt.

Ondanks de corona-perikelen wordt in de zomer van 2021 aangekondigd dat de productie van CRIMES OF THE FUTURE (opnieuw) begonnen is, maar met klem wordt er op gehamerd dat dit geen remake zou zijn. CRIMES OF THE FUTURE ging in première op het festival van Cannes 2022, waar Cronenberg voor het eerst sinds zijn licht fantastische eXistenZ (1999) teruggreep naar zijn originele interesses, namelijk eigenzinnige sciencefiction en horror. In Cannes was CRIMES OF THE FUTURE sowieso één van de meest besproken films en deze zat dan ook niet voor niets in competitie voor de prestigieuze Palme d’Or. Zelfs ondanks dat er mensen na de eerste vijf minuten de zaal verlieten, kon CRIMES OF THE FUTURE kort na de vertoning zelfs rekenen op een zes minuten durende staande ovatie; wat voor alle duidelijkheid eerder zeldzaam is aan La Croisette.

Als we de perstekst mogen geloven, legt CRIMES OF THE FUTURE de menselijke adaptatieve eigenschap aan een giftige, kunstmatige omgeving bloot, waardoor er nieuwe lichamelijke transformaties ontstaan. Sinds A HISTORY OF VIOLENCE (2005) mogen we acteur Viggo Mortensen misschien wel Cronenbergs fetisj acteur noemen, want ook nu speelt Viggo de rol van Saul Tenser die als beroemde performance artist zijn gemuteerde organen naar voren brengt als protagonist van zijn avant-garde voorstellingen. Deze metamorfose trekt echter ook de aandacht van Timlin (Kristen Stewart), die als agente van het register van Nationale Organen, haar tanden in al Sauls activiteiten zet. Door zich hier zo obsessief aan vast te klampen, wordt Timlin geconfronteerd met een mysterieus collectief dat zich bedient van Sauls bekendheid om een nieuw licht te werpen op wat zij de volgende fase van menselijke evolutie noemen…

Het is zeker een feit dat doorheen de decennia Cronenberg steeds meer een arthouse sensibiliteit uitstraalde, die een beetje haaks staat op de eerste jaren van zijn carrière. Maar misschien heeft het wel moeten duren tot CRIMES OF THE FUTURE geboren werd om zijn initiële insteek te fusioneren met wat ik gerust zijn fingerspitzengefühl durf te noemen. De onmiskenbare Cronenberg-feel waarin hij experimenteert met de verstrengeling van het psychologische met het fysische; zijn eigengemaakt thema omtrent de schakeling tussen al dan niet infecterende lichaamtranformaties met de getormenteerde ziel, maar waarin evenzeer technologie als bijkomend element centraal staat. En dat heeft Don Cronenberg in al dan niet ingetogen, maar op zijn manier steeds provocerende films weten om te zetten. Denk maar aan SHIVERS (1975), VIDEODROME (1983), of de Body-Horror klassieker THE FLY (1986). Maar laten we vooral CRASH (1996) niet vergeten, wat uitgroeide tot zijn magnum opus; overigens werd deze controversiële verfilming van J.G. Ballards gelijknamige roman uit 1973 – die naar eigen zeggen de eerste op technologie gebaseerde pornografische roman is – destijds in Cannes echt niet door elk jurylid van de commissie even vlot doorgeslikt. De jury wordt natuurlijk ook niet elke dag geconfronteerd met een metaforische afdaling in de seksuele hel der opwinding die wordt veroorzaakt door theatrale car-crashes, maar er werd uiteindelijk wel een uiterst zeldzame Special Jury Award uitgereikt.

Het intense CRIMES OF THE FUTURE stelt opnieuw de onstabiele identiteit van de mens in een snel veranderende technologische samenleving in vraag, en snijdt daarmee een razend actueel thema aan. De druk die de digitale revolutie ook in real time met zich meebrengt is namelijk ongezien.

Daarom mag CRIMES OF THE FUTURE nu al gelden als een echte Cronenberg Body-Horror klassieker in spé…