Om even in cijfers te praten telt deze 27ste editie van Kunstenfestivaldesarts 22 festivaldagen, waar op niet minder dan 33 verschillende Brusselse locaties, 37 artistieke projecten van kunstenaars uit 21 verschillende landen bewonderd kunnen worden. Oh, heb ik al vermeld dat hier 20 wereldpremières zullen worden voorgesteld?
Dit heeft alles te maken met de COVID-19-perikelen, maar meer dan andere jaren wordt de troef muziek getrokken om opnieuw een solide verbinding te creëren met het publiek. En daar worden straffe gasten voor aangetrokken. Denk maar aan de Franse componist Christophe Chassol, die eerder al collaboreerde met Solange of Frank Ocean, maar zijn nieuwe creatie CHOU aan Brussel wijdde. Of zo mag choreograaf François Chaignaud met TUMULUS het festival openen, waarin zijn dansers een melodie spannen van barok naar hedendaags en terug. Met internationale kleppers als onder meer Marlene Monteiro Feitas, Alice Ripoll, Christophe Marthaler, Bouchra Ouizguen, Lia Rodrigues of El Conde de Torrefiel zit U qua podiumkunsten gebeiteld, maar er is ook plaats voor nieuw aanstormend talent: Okwui Okpokwasili, Noé Soulier of Parnia Shams.
Gedurende de maand mei weet een beetje kunstliefhebber dus wat te doen, maar om al een beetje duiding te geven in dit overweldigend programma dringt een nieuwe Svn’s Essential Nine zich op.
SVN’s ESSENTIAL NINE #12
Enjoy…
Akira Takayama – première DELIVERY @ Kaaistudio’s (23 – 26 mei)
Het heeft altijd al bestaan, maar sinds de pandemie was er geen ontsnappen aan de overname van de steden door deliveryboys van allerhande maaltijdbedrijven. Of hun flashy uniform nu in het groen met grijs is, of gewoon knaloranje, de steden worden sinds een paar jaar overspoeld door heftige fietsers met allemaal vierkante boxen op hun rug. Er was eerder al de nodige hetze over het maatschappelijk kader waarin deze flexwerkers zich moeten weten te redden, maar Akira Takayama (°1969) wilde nog een stapje verder gaan. De alarmerende berichten waren voor deze Japanse kunstenaar voldoende aanleiding om het uiterst wankel statuut onder de loep te nemen. Maar hij doet dit niet alleen. Integendeel, gebonden door affiniteit met hiphop nodigde Takayama verschillende maaltijdbezorgers uit om samen een rap-performance in te blikken. U bent het misschien vergeten met al die zeemzoete R&B, maar rap is ooit ontstaan als een rebelse stem. Een stem die de levensomstandigheden van onze zwarte medemens belichaamde. Dat is ook hier de insteek, want gedurende deze laatste week van het festival transformeren de Kaaistudio’s in het beoogde meeting point. Niet alleen creëren de bezorgers door de aan huis gebrachte lyrics en poëzie, een gans andere connectie klant-bezorger, maar krijgen ze nu ook een plek in het theater waar de bijzondere aandacht en zorg in schril contrast staat met de vluchtige werkelijkheid van de buitenwereld.
Cherish Menzo & Camilo Mejía Cortés – première DARKMATTER @ Beurschouwburg (12 – 15 mei)
Zwarte Gaten blijven vooralsnog één van die fascinerende melkwegfenomenen die topwetenschappers van vroegere en zelfs huidige tijd bijna tot waanzin drijven. Tot de oude wijsgeren in Griekenland toe, waren er tal van voorgangers die met allerlei hypothesen kwamen aandraven. Uiteindelijk heeft het tot 1905 geduurd toen een nog relatief jonge Einstein (1879 – 1955) in een eerste versie van zijn speciale relativiteitstheorie poneerde dat lichtsnelheid de maximale snelheid zou zijn. Later zouden hier nog talloze theorieën op volgen, maar hoe dan ook sprak en spreekt het allesopslorpende Zwarte Gat tot de verbeelding van vele kunstenaars, artiesten of zoals in dit geval de choreografen Cherish Menzo & Camilo Mejía Cortés. Cherish Menzo (°1988) is niet bepaald een onbekende in de Urban Contemporary Dance scene, want onder meer met haar vorige creatie JEZEBEL (2019) verrastte ze vriend en vijand met haar deconstructie van het controversiële beeld van de jaren tachtig video vixen. Kenmerkend was het zwart maken van de tanden, maar ook de integratie van hiphop elementen die beide ook in DARKMATTER terugkeren. Echter niet zomaar een hiphopbeatje van dertien in een dozijn, maar in een aangepaste Chopped and Screwed modus. Zonder al te technisch te willen worden is dit een remixtechniek die de hiphop-BPM danig vertraagt. De achtergrond wordt dan een soort dubstep/grime beat die meehelpt in het proces om de dagelijkse realiteit waarin het lichaam zich beweegt, los te wrikken van de opgelegde perceptie. Ditmaal worden de twee performers op het podium begeleid door het tienkoppige koor Distorted Rap Choir dat een soundtrack van bizarre rap-anthems heeft ingeblikt.
Deze sowieso al ravissante Brusselse verschijning gaat hier dus heel ver in. In dit geval neemt Cherish een duik tot in het diepe ongewisse, namelijk het heelal. Meer bepaald op zoek naar donkere materie en Zwarte Gaten die op elkaar botsen, maar waarin Menzo onderzoekt of hier geen nieuw enigma kan uit ontstaan. Wie weet een (afro)futuristisch lichaam dat de bevooroordeelde manier van kijken naar zowel het eigen, als naar een ander lichaam, kan transformeren; laat staan de verhalen die hieraan verbonden zullen worden. Vat DARKMATTER misschien op als een grondige reshuffle van atomen, die hopelijk een nieuwe vorm veroorzaakt voor – en/of manier van kijken naar – het al dan niet zwarte lichaam en de complexe buitenwereld waartoe het zich verhoudt.
Daniela Ortiz – première THE WEEPING WOODS AND THE OKAPI RESISTANCE @ Monument voor de Belgische pioniers in Congo (doorlopend)
Op vraag van Kunstenfestivaldesarts creëerde Daniela Ortiz (°1985) THE WEEPING WOODS AND THE OKAPI RESISTANCE, dat haar research verder kan uit puren naar de kindertijd als eerste fase waarin politiek bewustzijn wordt gevormd. In haar vorige voorstelling PAPA, WITH P FOR PATRIARCHY (2020) gebruikte deze Peruviaanse kunstenares reeds de esthetiek van een kinderboek om zodoende te reflecteren over gendervoorstelling in de kindertijd. (Ten slotte is deze problematiek niet voor niets een hedendaags heet hangijzer in onze maatschappij.) In een publieke ruimte in de stad, voert Daniela met deze voorstelling het publiek van alle leeftijden mee in een hedendaags sprookje, waarin de stenen en bronzen figuren ons eindelijk de plannen van de volgende revolutie meedelen. De protagonisten in dit marionettenspel zijn namelijk zeven dieren, die afkomstig zijn van diverse Brusselse monumenten. U moet weten dat deze veelal restanten uit de koloniale tijd, vaak dieren verbeelden. De bekendste zijn de koning op zijn paard, slangen, of een hond die in een been bijt. Sprekend is de tamme krokodil die voor het Monument voor de Belgische pioniers in Congo gevangen zit als allegorie. Maar wat als in de beste Orwelliaanse traditie, deze dieren zich zouden verenigen en samenspannen met alle onderdrukte volkeren? Aan de hand van diverse artistieke producties verkent Daniela concepten als sociale klasse, gender, nationaliteit of radicalisering.
Fanny & Alexander – SE QUESTO È LEVI @ Belgische Senaat (07 – 08 mei)
Eén van de uitzonderlijke krachten van onze hoofdstad is dat, zolang ik me kan herinneren, zij blijft aandraven met onorthodoxe locaties die niet alleen voor de bezoeker, maar evengoed voor de performer een uitdaging vormen. Zeg nu zelf, kent U misschien een plek die zo onsexy is als de Belgische Senaat? Misschien is het omdat het al een beetje in de naam zit verweven, maar dat blijkt dus geen bezwaar te zijn voor het Belgisch-Italiaans duo Fanny & Alexander. Sterker nog: misschien is de Belgische Senaat net wel de uitgelezen plaats om de Italiaanse schrijver, scheidkundige en wat de door Leonard Cohen zo mooi omschreven in het nummer “The Partisan” Primo Levi (1919 – 1988) te eren. Deze holocaust-overlever maakte er namelijk zijn levenswerk van ruchtbaarheid te geven aan zijn verschrikkelijke ervaringen in het concentratiekamp Auschwitz. Zijn boek SE QUESTO È UN UOMO (IS DIT EEN MENS) verscheen reeds in 1947, maar genoot pas echt bekendheid toen het meer dan 10 jaar later opnieuw werd uitgegeven (en vertaald) door een meer baldadige uitgeverij. Hierin komt steeds de onderliggende vraag naar boven: Is dit een mens; of is dit nog menselijk? Een ander aspect dat onmiskenbaar komt bovendrijven is Levi’s obsessie voor het superrealisme: taal moet ervaring niet filteren, maar registreren – als een dictafoon als het ware – en net deze benadering koesterden Fanny & Alexander tijdens de creatie van dit stuk. In het midden van het halfrond van de senaat neemt een acteur plaats die Levi in zich heeft opgenomen. We praten over stem, gebaren en houdingen, maar dat kan nog toegeschreven worden aan een uitstekende research zoals pakweg de fantastische acteur Daniel Day-Lewis dat steeds voor zijn rollen doet. Omstaanders mogen vragen stellen aan de hand van een opgestelde vragenlijst waarvan de vragen in het echte leven ook aan Levi gesteld zijn geweest. Het echt sterke aan deze acteerprestatie is dat de acteur die de rol aanneemt van de Joodse schrijver, via een oortje de stem hoort van Primo Levi die de vragen beantwoordt. De acteur leest dus niet zelf, maar wordt in feite gelezen door Levi’s stem die zijn lichaam dicteert. Resultaat zijn boute uitspraken die precies voor de eerste keer worden verwoord en derhalve hun actualiteitsgraad blijven behouden. Meer nog dan een ongelooflijke acteerprestatie in het politieke hart van Europa, is SE QUESTO È LEVI een niet te mis te verstane waarschuwing voor het gemak waarmee Europa ook nu zich in de ontmenselijking van de ander stort.
Lav Diaz – première HYMNO @ Cinema Galeries (Doorlopend)
Het is alweer van 2015 geleden dat Bozar in samenwerking met Courtisane filmfestival een Special Screening plande van NORTE, HANGGANAN NG KASAYSAYAN (Norte, het Einde van de Geschiedenis, 2013) waarin de Filipijnse controversiële regisseur Lav Diaz (°1958) dieper graaft in het leven van Joaquin, Eliza en Fabian. Dit klinkt op zich misschien niet zo speciaal, hetzij dat één van hen een moord heeft gepleegd. Sowieso heeft Diaz extreme cinematografische aanpak met weinig camerabewegingen, of een beperkt aantal shots, de nodige voor- en tegenstanders opgeleverd en gezien zijn films gemiddeld tussen de vijf tot vijftien uur lang kunnen duren, kan deze vier uur durende trip doorheen de Filipijnen eerder als een kortfilm bestempeld worden. Niettemin heeft NORTE, HANGGANAN NG KASAYSAYAN bijgedragen tot Diaz’ status als één van de allerbelangrijkste Filipijnse regisseurs van zijn tijd. Zijn interesse in la condition humaine vertrekt veelal vanuit het oogpunt van de woelige historie van zijn thuisland, maar zodoende heeft deze benadering een eigen plek verkregen in het internationaal filmlandschap. Maar vergis U niet: kwestie van grensoverschrijdende cinema, heeft Diaz met zijn revolutionaire karakter reeds de nodige potten gebroken.
Kunstenfestivaldesarts brengt in samenwerking met Cinema Galeries gedurende de drie volle weken een overzicht van Diaz’ werk in de vorm van een expositie, een masterclass en een retrospectieve, die de klemtoon leggen op zijn drang-naar-verandering-filmstijl. Niet zelden wordt gerefereerd aan cinematografische poets Andrei Tarkovsky, Robert Bresson en Béla Tarr, want zijn enorme filmische trips gaan gebukt onder het vaak verpletterende gewicht van zijn obsessie met de donkere kant van de mens. Leed en trauma’s lijken dagelijkse kost, maar net in die pijnlijke zelfkant lijkt Diaz’ zijn poëtische schoonheid te vinden. Als kers op zijn taart stelt Lav Diaz ook een filmische en muzikale performance samen als counteractie op zowel het verleden, alsook het heden in de Filipijnen en de rest van de wereld.
Rossella Biscotti – THE JOURNEY @ Bozar (20 – 22 mei)
Zoals de recente documentaire A MARBLE TRAVELOGUE (2021) van regisseur Sean Wang al aan wist te kaarten, leggen begeerde marmeren beelden in ons huidig tijdperk een heel ander traject af dan voorheen. Toen was het Toscaanse stadje Carrara nog de marmerhoofdstad van de wereld, waar zelfs Michelangelo eigenhandig zijn marmer kwam selecteren in Cave di Fantiscritti.
Het zal dus je maar overkomen dat je in plaats van een handige compacte ULTRA-award in de vitrine kan plaatsen, ineens een blok marmer van 20 ton op je dak krijgt. Het overkwam nochtans Rossella Biscotti (°1978), die voor haar werk in 2010 aldus werd beloond op Premio Michelangelo at Post Monument XiV tijdens de International Sculputure Biennale van Carrara.
Uiteraard moet daar iets mee gebeuren, dus creëerde Rossella tijdens de vorige editie van Kunstenfestivaldesarts er een zowaar onzichtbare performance mee. Overgebracht op een schip werd het blok vervoerd tussen Italië, Malta, Tunesië en Libië, met als uiteindelijke bestemming de bodem van de Middellandse Zee. Het blok marmer als mechanisme om economische, politieke en ecologische lagen van een complex watergebied te onderzoeken. Exact een jaar later zakken we in Bozar af in THE JOURNEY door middel van een ruimte die de romp van een varend schip voorstelt, maar de hoofdrol in deze immersieve performance is het geluid dat in het midden van de zee werd opgenomen. Het gereutel van de schipmotoren, maar ook dat van de zilte zee zelf. De liederen en reflecties van de vissers; de interactie met Alarm Phone of de eigenlijke klank van het blok marmer dat in de diepten van de Middellandse Zee verdwijnt. THE JOURNEY neemt de luisteraars mee op een akoestische sonische expeditie in de internationale wateren van de Middellandse zee en biedt zo de kans op onverwachte ontmoetingen. Sterker nog: deze imaginaire ruimte fungeert als een metaforische zwarte doos die hoorbaar maakt wat normaal onzichtbaar is.
Satoko Ichihara – Première MADAMA CHRYSANTHEUM @ Museum voor Japanse Kunst (Museum van het Verre Oosten) (07 – 09 mei)
Flashback: In 1900 was Parijs de gaststad om de wereldtentoonstelling te verzorgen en geheel omvergeblazen werd mede daardoor de megalomane bouwwoede van Leopold II aangewakkerd. Ondertussen was hij door de winsten van de rubberplantages bijna de rijkste man op aarde en gaf in 1904 het groen licht voor de bouw van de Japanse Toren. De inhuldiging van dit exotische openluchtmuseum dat zou schitteren in de tuin van het Paleis van Laken vond plaats op 7 mei 1905.
Bijna 117 jaar later brengt Satoko Ichihara (°1988) op deze exacte plek haar performance die op speelse manier het bestaan van het monument in onze stad in vraag stelt, want hoewel U dit niet snel in de geschiedenisboeken zult terugvinden is Leopold II uiteindelijk verantwoordelijk gesteld voor de genocide van grosso modo 13 tot 15 miljoen Congolezen en – als we God even buiten beschouwing laten – staat hij daarmee op de vierde plaats van de grootste massamoordenaars in de geschiedenis.
Wie een beetje van opera houdt, heeft waarschijnlijk wel ooit MADAMA BUTTERFLY meegekregen dat componist Giacomo Puccini in datzelfde 1904 voltooide. De oriëntalistische opera die het verhaal vertelt van een jonge Japanse vrouw die werd gekocht door een officier van de Amerikaanse marine en vervolgens door hem in de steek werd gelaten.
Satoko Ichichara ontpopte zich de laatste jaren als één van de meest interessante theater-schrijfsters en creëerde een nieuwe versie van Puccini’s magnum opus, waarbij vanuit haar perspectief als jonge Japanse vrouw het libretto ontstond dat radicaal komaf maakt met de exotische en infantiliserende kijk op Japan. U benieuwd? En wij dan?
Silke Huysmans & Hannes Dereere – première OUT OF THE BLUE @ Beurssschouwburg (19 – 25 mei)
Men moet het niet altijd zo ver gaan zoeken, want dat er ook in onze eigen hoofdstad voldoende talent zit, bewezen Silke Huysmans & Hannes Dereere reeds met de première van PLEASANT DREAMS (2019). OUT OF THE BLUE sluit hun trilogie rond mijnbouw af, die onze relatie met grondstoffen en de natuur onder de loep neemt. Maar ditmaal wordt een compleet nieuwe industrie belicht, namelijk diepzeemijnbouw. In de lente van 2021 komen drie schepen samen in een afgelegen deel van de Stille Oceaan, waarvan één deel uitmaakt van het Belgische baggerbedrijf DEME/GSR. Elk schip kreeg zijn eigen taak toegewezen. Terwijl vier kilometer onder de zeespiegel, de zeebodem wordt afgeschraapt op zoek naar zeldzame metalen, volgt op een ander schip een internationaal team van marinebiologen deze operatie met argusogen. Maar het meest beruchte schip is ongetwijfeld de Rainbow Warrior, waarop Greenpeace activisten actie voeren tegen deze mogelijke toekomstige industrie.
Weliswaar vanop hun kleine appartement in Brussel maken Silke & Hannes via een satelliet verbinding met de drie schepen, die elk een zuil uit het publieke debat representeren: de industrie, de wetenschap en het activisme. Uit een reeks interviews en gesprekken groeit via een poëtische zoektocht een intiem portret, want het is de bedoeling om dit potentieel scharniermoment in de geschiedenis van de aarde te capteren. Hoeveel dieper kunnen we nog gaan en waar graven we met onze mensheid nu eigenlijk naartoe?
Trajal Harrell – première: THE HOUSE OF BERNARDA ALBA @ KVS Bol (19 – 22 mei)
Tot zijn grote spijt bleef de liefde van Federico García Lorca voor zijn geliefde Dali onbeantwoord, maar dat weerhield hem er niet van om als lid van de Generatie van 27 uiteindelijk op te klimmen tot één van de belangrijkste schrijvers van de Spaanse literatuur uit de 20ste eeuw, zoniet de grootste dichter die Spanje heeft voortgebracht. (Ten slotte krijgt niet iedereen zomaar een luchthaven (Granada) naar zich vernoemd.) Eén van de werken die de Spaanse dichter en toneelschrijver kort voor de Tweede Wereldoorlog schreef, werd THE HOUSE OF BERNARDA ALBA gedoopt. Net geen 100 jaar later vond Trajal Harrell de tijd rijp om de deuren van twee andere huizen te openen: die voor García Lorca’s ernstige gepassioneerde vrouwen, waarin hij hen laat proeven van de glamour van de modehuizen. Het is in dit opzicht gewoon onmogelijk het fenomeen Voguing niet mee op te nemen, want deze oogverblindende Voguing dansstijl bracht met name queer Afro-Amerikaanse, Latino, dansers-essen samen. Vanuit New York bloeiden sinds de jaren 1970 huizen als House of Xtravaganza, House of Ebony of House of Ninja als clubs helemaal open om trots, maar ook stijlvol uitsluiting en onrecht te bestrijden.
Harell is trouwens geen onbekende op het festival, want zijn minimalistische DANCER OF THE YEAR (2018), heeft toen hoge ogen weten gooien.
Harrells huis wordt in de KVS Bol prachtig gereconstrueerd en hier smelt de ongeschreven scheiding tussen hoge cultuur en subcultuur als sneeuw voor de zon. Deze nieuwe creatie kent overigens twee versies: een korte versie die het opwindende fenomeen van een modeshow evoceert en een langere versie die de theatrale diepgang opzoekt. Harrell, confronteert de bezoeker met de welgekomen bescherming van een huis, maar tegelijkertijd ook met het potentieel verstikkende aspect hiervan.
Alle verdere info:
kfda.be
SVN's Unsane Vortex 