Svn’s Essential Nine #9: Docville 2022 @ Different Locations, Leuven (23.03 – 31.03.2022)

Nu de bekende moeilijkheden van verleden jaar ietwat overwonnen bleken te zijn, stond Docville 2022 niets in de weg om tijdens zijn achttiende editie terug uit te pakken op de manier dat we van het documentaire festival gewoon zijn. Verdeeld over verschillende thema’s en modules zullen er ruwweg zo’n tachtig uitgekiende documentaires worden getoond, die worden aangevuld met Q & A’s, debatten en andere professionele activiteiten. Er dingen zowel nationale als internationale inzendingen mee naar de begeerde prijs van ‘Beste Documentaire’, maar evenzeer zijn gefocuste thema’s als onder meer ‘filosofie’, ‘Spectrum’, ‘Weten en geweten‘, ‘Outside The Dox’, ‘Found Footage’ of zelfs Virtual Reality meer dan goed vertegenwoordigd.

Nu blijft voor buitenstaanders de vraag of documentaires eigenlijk wel op het grote witte doek thuishoren, blijkbaar meer dan prangend. En dat is best een vreemde hersenkronkel, want waar anders ga je de pracht van uitspattende vulkanen (FIRE OF LOVE of HEIMALAND), immense  rivieren (RIVER), het belang van paddestoelen (THE MUSHROOM SPEAKS) of het volgen van de zeldzame Sneeuwpanter in de Tibetaanse Bergen (THE VELVET QUEEN) in zijn volle glorie kunnen bewonderen. En zeker in het laatste geval reken ik daar inderdaad de soundtrack van Nick Cave & Warren Ellis bij. Het vaak verbluffende sounddesign in combinatie met beeldenpracht draagt allemaal bij tot de totaalbeleving, wat kan resulteren in ofwel totale overweldiging, of omgekeerd net in pure ingetogenheid.

Maar genoeg gedraald, in dit opnieuw overweldigend aanbod dringt een nieuwe Svn’s Essential Nine zich op en hopelijk kan U dit triggeren om U zelf te laten verwonderen.

Svn’s Essential Nine

All-In @ Cinema Zed (29.03 / 18h)

Net zoals talloze andere jonge gasten in Turkije zijn ook Ismail en Hakan op zoek naar een beter leven. Die zoektocht is bewonderingswaardig, maar kost uiteraard geld. Om daaraan te geraken zijn de mogelijkheden beperkt, maar wat elk jaar opnieuw duizenden jongeren aantrekt, is werken in één van de massale all-inclusive hotels aan de Turkse Rivièra.

Ismail is op dat moment 18 en gestopt met school. Hij wil echter werken om geld naar zijn familie te sturen en droomt als een baan als kapper. Voorlopig moet hij die droom opbergen omdat zijn broer hem in een hotel aan een job als keukenhulp kan helpen. Hakan is 25 en komende uit een nest van 12 kinderen, hoopt hij vooral zijn sociale angsten te overwinnen. Hij krijgt de verantwoordelijkheid als badmeester in het aquapark van het hotel.

In eerste instantie kijken beide jongens hun ogen uit naar de kleurrijke bikini’s en de resten van half-opgegeten borden van het dagelijkse megabuffet. Dat gehalte van decadentie heeft op beide jongens een verschillende impact. Zo lijkt de jonge Ismail vanuit zijn ivoren toren achter de keukenbalie met toenemende honger het vrije westen te willen ontdekken, terwijl Hakan het steeds moeilijker krijgt om de beoogde anonimiteit te zijn die het hotelwezen van hem eist te zijn. In de hoop om enig contact te leggen probeert Hakan aan te pappen door Russische toeristen tevergeefs Dostojevski of Poesjkin aan te reiken. De in eerste instantie nagestreefde Europese droom vervaagt – net als Hakans onschuld – als sneeuw voor de zon. In plaats nemen nihilisme en apathie de overhand en popt de vraag op welke droom het de moeite waard zijn om na te jagen.

Genomineerd in meer dan 30 landen maakt All-In ook op Docville 2022 kans op de ‘Beste Documentaire’ award.  

Duty of Care @ Different Screenings

Nic Balthazar is niet bepaald een onbekende op Docville, maar het is frappant dat hij nu een film maakt over hetzelfde wat wij als angry young teen evenzeer over de daken schreeuwde; namelijk hoe klimaatbedreigend dat multinational bedrijven zijn, zoals in dit geval Shell. Daarmee wordt niet bedoeld dat deze film niet belangrijk zou zijn. In het integendeel zelfs, want hoe hard wij ook brulden of zelfs actie voerden, het is ondenkbaar dat Shell daar één druppel minder vervuilende olie heeft voor gelaten. Met terugblik op de toen nog minderjarige Zweedse Greta Thurnberg die de volwassenwereld een lesje gaf om U tegen te zeggen en zichzelf bijgevolg daarmee de shitstorm van haar leven op de hals haalde, kunnen we alleen maar het belang van deze en toekomstige documentaire onderstrepen.

Belangrijk om te beseffen is dat die vervuilende mega-concerns als bijvoorbeeld Shell, enkel maar hun gang kunnen blijven gaan als de betreffende overheden hun nalatigheid blijven handhaven. Zelfs de autoriteiten in al die klimaattoppen blijken machteloos te staan. Dat was echter niet gerekend met welbepaald één Nederlandse advocaat die ondanks de sceptische stemmen sinds 2015 wereldgeschiedenis schreef met de wet als zijn wapen. Daarmee opende de Nederlandse Roger Cox op zijn ééntje de weg voor een nieuw soort klimaatactivisme dat toont hoe rechtbanken vervuilende multinationals en nalatende overheden kunnen dwingen om zich in te perken. In dit geval beet de Nederlandse overheid in het stof in een heus David versus Goliath verhaal.  

Voor een geëngageerde Nic Balthazar was dit alvast voldoende aanleiding om advocaat Cox te volgen op zijn volgende missie: één van de meest vervuilende gas- en olieconcerns ter wereld aanklagen. Cox zweert namelijk heilig bij zijn uitgangspunt dat iedereen met een grote verantwoordelijkheid tevens een zorgplicht heeft. (Lees gerust de plicht om huidige en toekomstige generaties een recht op leven te geven, en deze zorgplicht negeren is onwettelijk.) Dit klinkt misschien als een simpel gedachtengoed, maar ondertussen werden hierdoor duizenden klimaatrechtszaken en globale overwinningen geboekt. Waar tot voor kort al die overigens peperdure klimaattoppen amper enige vooruitgang konden bewerkstellingen, lijkt de bal haast paradoxaal genoeg in het kamp van de wet, advocaten en rechters te liggen.

Nu al een historisch moment gecapteerd, maar niettemin blijft de boodschap: tik tok, tik tok!

Ennio @ Different Screenings

Zou er iemand bestaan, die uiteraard met een functionerend gehoor nog nooit een compositie van Ennio Morricone zou gehoord hebben? Ik durf het te betwijfelen, want zelfs als je nog nooit één van de grosso modo 500 (!) films hebt gezien waar de Italiaanse maestro sublissimo de muziek voor schreef, dan nog vliegt zijn werk langs alle kanten langs je oren. Gaande van wereldsterren als Metallica of Bruce Springsteen, over avant-gardisten als John Zorn of Mike Patton, tot allerhande huidige R&B acts waar de jeugd zo tuk op is; niemand ontsnapt aan de genialiteit die deze grootmeester de wereld naliet toen hij in 2020 op 91-jarige leeftijd de aarde verwisselde voor werkelijke onsterflijkheid.

In de vorm van zo’n drie uur durend interview legt de overigens behoorlijk bescheiden componist uit wat hem bezielde, hoe hij te werk ging, waar hij zijn inspiratie haalde, of hoe au contraire zijn frustraties de overhand namen. De meeste van mijn generatiegenoten denken als vanzelfsprekend aan onvergetelijke scores voor spaghettiwesterns als Sergio Leone’s zogenaamde DOLLARS TRILOGY, zijnde A FISTFULL OF DOLLARS (1964), FOR A FEW DOLLARS MORE (1965) & THE GOOD, THE BAD AND THE UGLY (1966). Vreemd genoeg hield de onverbeterlijke zelfcriticus Morricone hier zelf helemaal niet van, maar werd meestal ten lange leste overtuigd door zijn verschillende regisseurs die hem weliswaar op handen droegen. Regisseur Sergio Leone was zijn vaste vriend voor het leven, maar er waren genoeg kapers op de kust. Zo is het misgelopen met regisseur Stanley Kubrick die hem voor A CLOCKWORK ORANGE (1971) had gevraagd, maar helaas mocht deze samenwerking niet zijn vanwege contractuele verplichtingen. Overigens de enige film waarvan Ennio spijt had de score niet te kunnen/mogen maken.

Aangevuld door talloze archiefbeelden en bedenkingen van collega componisten of filmmakers als Hans Zimmer, Clint Eastwood, Oliver Stone, Bruce Springsteen, Pat Metheny, Dario Argento en tal van andere Italiaanse partners in crime, offreert deze aandoenlijke documentaire een zeldzame blik in de hersenkronkels van een muzikaal, alsook mathematisch genie. Ondanks de vele Oscar-nominaties was het pas sinds de filmscore van Quentin Tarantino’s THE HATEFUL EIGHT (2015) dat Ennio zijn eerste volwaardige Oscar mocht in ontvangst nemen. (Een paar jaar eerder mocht hij ook één ontvangen, maar dat werd eerder als een soort verzoening van Hollywood bekeken.) Hoe dan ook: Ennio Morricone vond als het ware de soundtrack uit als volwaardig aspect van zevende kunst en zo zal hij voor altijd herinnerd blijven.

Wereldpremière Free Will @ Different Screenings

Indien er over een wereldpremière mag gesproken worden, mag hiervoor wel een extra laagje red carpet uitgerold worden. Sowieso wordt aan deze bijzondere documentaire in het kader van de module Focus op Filosofie nog een Q & A gekoppeld met regisseur Mike Walsh zelf, maar laat ons eerst zelf eens nadenken. Want dat is de bedoeling van filosofie; het begeren van wijsheid. De omvattende studie aangaan om de betekenis te achterhalen van de meest universele aspecten van het bestaan en aangezien wij als mens – vooralsnog in tegenstelling tot dieren of planten – in staat zijn om hier over te redeneren, misschien ook best te toetsen hoe allouabel onze opvattingen effectief zijn.

De huidige invasie van moderne sofisten ten spijt, is evolutie is namelijk onvermijdbaar. Hoewel ze vaak dezelfde vragen behandelen, is er bijvoorbeeld al het verschil tussen Westerse en Oosterse filosofie. De vraag die regisseur Mike Walsh zich stelt is dan zeker niet nieuw. Integendeel, reeds sinds de oudheid staat het debat van vrije wil ter discussie, maar wat zijn de consequenties als het antwoord op dit eeuwenoude vraagstuk niet eenduidig zijn?

Wat betekent vrije wil effectief? Zijn we echt wel vrij in ons denken en doen? Zijn we wel wie we denken dat we zijn? Of wordt ons doen en laten gestuurd door een externe factor? De impact van aangenomen antwoorden op deze fundamentele levensbeschouwingen zijn enorm, maar wat zijn de exacte implicaties op ethisch, religieus of zelfs juridisch vlak? Of hoeveel mensen zijn er niet vermoord in naam van religie of wetenschap bijvoorbeeld? Voelt U de matrix al komen?  

Nieuwe inzichten in onder meer neurowetenschap leiden tot verhitte discussies, maar in deze documentaire komen diverse wijsgeren aan bod die met verschillende visies durven doordenken op één van de meest fundamentele vragen sinds de oudheid. Food for thought indeed!  

Ibiza : The Silent Movie @ Different Screenings

Nostradamus voorspelde het al: ‘Ibiza will be the last refugee on earth!’ Maar wat als iconische documentaire, videoclips en filmregisseur Julien Temple besluit te collaboreren met Norman Cook om samen een ode te wijden aan één van de meest uitzinnige eilanden op de planeet? Jawel, dat eiland dat de meeste selfies ter wereld exporteert omdat het bekend staat als party-capitol of the world?

De gewezen punker(s) wilde echter voorbij aan alle bekende clichés en besloten in de vorm van ‘The Silent Movie’ een afdaling te maken in de geschiedenis van Ibiza, dat sinds 1479 officieel deel uitmaakt van de Balearen en bij uitbreiding dus ook van het Koningrijk Spanje.

Nu bestaan er nog docu’s over het party-eiland, maar Temple weet op een hoogst originele manier zijn schatrijke geschiedenis weer te geven. Eigenlijk is het maar logisch voor een dergelijk dance-eiland, maar in geen enkele andere documentaire wordt het narratieve effectief vervangen door muziek. Meer bepaald onder de vakkundige knopjes-magic van Fatboy Slim dompelt Temple zich helemaal onder de toch wel woelige perikelen sinds de oudheid.

De eerste kolonisten waren dan ook de Phoeniciërs (Feniciërs) die er hun dans-god Bes eerden, om nog maar te zwijgen van de bejubelde vruchtbaarheid. Zo wandelt Temple de hele tijdlijn af waarin het duidelijk wordt dat Ibiza – nog lang voor de hippies er zich hadden gevestigd – een onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefende op doomed intellectuals vanuit heel Europa, en bij uitbreiding vanuit de hele wereld.

Artistieke vrije radicalen op zoek naar de ultieme vrijstaat; Ibiza here we come! Op vlucht voor de nazi’s zijnde dadaïsten (Raoul Hausmann), schrijvers, muzikanten, filmmakers, vrijdenkers, en in een later stadium de dansgoden van vandaag: de eindeloze lijst dj’s die vanuit alle uithoeken afzakken om hier nacht in, nacht uit hun beats op de platentektoniek te laten dreunen! Jazeker, de getransformeerde rocksterren die hier op Ibiza zichzelf tot een ander universum weten te verheffen.

Maar net als vrede zijn prijs heeft, plakt er ook een kostenplaatje aan ongebreideld feesten. Zonder moraliserend te willen zijn laat Temple deze ontstane geëxpandeerde kloof tussen arm en rijk voelen en proeven en slaagt erin om de mens zijn onverzadigbaar egoïsme pijnlijk accuraat te capteren. Ibiza, but not as you know it! Chapeau!!!

Oliver Sacks: His Own Life @ Different Screenings

Vele filmliefhebbers herinneren zich ongetwijfeld wel Carole Penny Halls (1943 – 2018) blockbuster AWAKINGS (1990), dat is gebaseerd op Oliver Sacks gelijknamige boek uit 1973. Toen was ik me daar niet zo van bewust, maar deze briljante neurowetenschapper is dus in een veel latere fase op een onverwachte manier in mijn leven geslopen. Meer bepaald tijdens mijn eigen langdurig ziekenhuisverblijf bracht op het moment dat ik terug bezoek kon ontvangen, een goede vriendin zijn boek MUSICOFILLIA: VERHALEN OVER MUZIEK EN HET BREIN (2016) mee. Hoewel ik nog letters zag vliegen op dat moment, bleek ik het binnen de week verslonden te hebben. Nochtans muziek al zowat heel mijn leven domineerde, had ik nog nooit op deze manier nagedacht over wat klanken, tonen of noten eigenlijk juist doen met je brein en daar heeft dit boek zich zowat de status van de bijbel aangemeten.

Laat het echter duidelijk zijn dat Oliver een buitenbeentje was; een man die op onconventionele wijze in het leven stond en zoals zijn collega het omschrijft simpel a supreme fuck-up was. Altijd begaan met zijn patiënten, maar – en nu begeef ik me op glad ijs – misschien iemand die net daarom wel op dezelfde golflengte kon communiceren. Zijn vaak krankjorum, extreem gedrag noopte hem misschien hiertoe, maar wat vast staat is dat Oliver Sacks een zeer bijzonder iemand was die van buiten de lijntjes kleuren zijn handelsmerk maakte.

Zowat een half jaar voor zijn overlijden vertelde de 82-jarige profeet zijn eigen wonderlijk verhaal om vervolgens ongestraft zijn ‘VROUW VOOR EEN HOED’ (1985) te kunnen houden. Met een geest als een uitdijend heelal waarin hem letterlijk niets te bizar was, verwelkomt hij zijn nakende overlijden op een manier dat alleen Sacks dat kan. Een vertederend, pakkend, beklijvend, ontroerend levensverhaal tout court.

Salaryman @ Different Screenings

Dat men in Japan een andere levensstijl hanteert dan wij hier in het Westen, had U misschien al wel eens horen vliegen. Eenmaal zich echter de vraag begint op te dringen of er gewerkt wordt om te leven of geleefd wordt om te werken, is dat mogelijk een teken aan de wand. Doorheen de geschiedenis evolueerde Japan zich als een maatschappij waar werk centraal staat, maar zoals bijna alles in het Land van de Rijzende Zon wordt dit extreem doorgetrokken. Zo blijft er in realiteit nauwelijks tijd over privé- laat staan familieleven, maar zelfs dan nog gaat het verder.

Het ingeburgerde fenomeen Salaryman is namelijk geen fabeltje. Naast het feit dat gezichtsloze werknemers veelal worden beschouwd als vervangbare pionnen in het arbeidssysteem, genieten ze daarbovenop de luxe onbezoldigde overuren te mogen kloppen. Maar wat als hun baas on top of things ook nog eens verwacht dat deze werknemers mee gaan comazuipen, zodat ze ’s morgens hun metro missen en op straat uitgeput omvallen vanwege hun slaaptekort? Als vanzelfsprekend om hetzelfde ritueel een paar uur later terug te herhalen, dat spreekt voor zich.

Nochtans zelf geveld door een burn-out in New York, trok de Costa Ricaanse fotografe en artieste Pacheco naar Tokyo waar ze overal Salaryman zag liggen en daardoor het idee kreeg om via een kunstproject de aandacht hier op te vestigen. Vervolgens begon Pacheco de afgepeigerde lichamen met krijt te omlijnen zoals bij een plaats delict en haar omkadere subjecten zo te fotograferen. Wat klein begon, groeide uit tot haar debuutfilm waarin Pacheco de Japanse werkcultuur en meer bepaald de gevolgen van overwerken onder de loep neemt.

In het Westen bestaan huer vastgelegde afspraken over en verwelkomen sommige werknemers ze zelfs vanwege eventuele voordelen, maar in het Oosten wordt dat dus heel anders bekeken. Maar wat doet overwerken met individuele levens, familieverbanden of zelfs de maatschappij in zijn geheel? Wanneer het leven wordt opgeslorpt door werk, is het soms met de wanhoop nabij zoeken naar een eventuele ontsnapping. Zo kan humor of zelfs drugs enige verlichting brengen, maar men kan universele problemen niet blijven weglachen.

The Lost Leonardo @ Cinema ZED – Vesalius (31.03 / 20h + 20h30)

Weliswaar na zo’n decennium bakkeleien, opende in 2017 eindelijk het Louvre-Abu Dhabi in de Verenigde Arabische Emiraten. In datzelfde jaar kocht vermoedelijk een schatrijke Saoedische prins SALVATOR MUNDI – het uit het niets opgedoken en gehavende portret van Christus als redder van de wereld – voor een recordprijs van rond de $450 miljoen en verpulverde daarmee elk voorgaande record dat ooit voor een schilderij werd betaald. Alleen is het nog maar de vraag of dit wel een authentieke Leonardo da Vinci zou zijn, want zo eenvoudig is dat niet te bepalen. Om die definitieve verificatie te bekomen, werd restaurateur Dianne Modestini aangesteld. Naast het detail van de handen en de aanwezigheid van meerdere aanpassingen, kon Modestini aantonen dat net als bij Leonardo’s MONA LISA opnieuw gebruik werd gemaakt van de zogenaamde Sfumato; een techniek waarin kleuren langzaam in elkaar overvloeien door het over elkaar aanbrengen van meerdere lagen transparante verf.

Zoals al werd besproken in SVN’s 2021 Chapter II: Expo Top 30 part I, heeft Banksy zijn stunt met het herdoopte LOVE IS IN THE BIN (2018) hem op quasi gelijke voet gebracht met SALVATOR MUNDI, maar de onstuitbare klim naar wat uiteindelijk het meest besproken schilderij in de kunstgeschiedenis zal worden, wordt bewaarheid. De hallucinante verkoopprijs is namelijk nog maar één aspect van wat uitmondt in een web van intriges en belangen. Zo werd Modstini dankzij haar afgeleverd certificaat van authenticiteit beschuldigd van vervalsing en kwam hierdoor haar autoriteit inzake kunstwezen in het gedrang. Gelukkig kon dit later worden weerlegd ten gevolge van bijkomend onderzoek vanuit het Louvre-Parijs. Het wordt echter snel duidelijk dat het niet verwonderlijk zou zijn dat Leonardo zich met gegronde reden zou omdraaien in zijn graftombe.

Een ding is zeker: het gaat niet altijd over de kunst zelf! Deense filmmaker Andreas Koefoed belicht verschillende kanten van dit artistieke wespennest; soms passioneel aangezwengeld, maar vooral door geld en zijn bijbehorende macht duikt hier onverwijld op.  

The Soldier @ Different Screenings

Toen Nikolaj Møller deze documentaire in 2021 maakte was er nog geen sprake van het Rusland-Oekraïne conflict, maar toch is het allemaal met elkaar verweven. Henrik zal namelijk niet de enige jonkman zijn die van een oorlog terugkeert en ondervindt dat hij leidt aan een posttraumatische stressstoornis aka PTTS.

Eenmaal teruggekeerd van twee Afghaanse missies bleken de klassieke behandelingen om deze stoornis in banen te leiden niet afdoende en daarom maakte Henrik de radicale beslissing om zich helemaal alleen in het Amazonewoud in Peru terug te trekken. Ver weg van een totaal opgefokte maatschappij en waar hij omgeven door enerzijds de rust, maar anderzijds ook de waanzin van de jungle, hoopt met behulp van medicinale planten zijn demonen te bedwingen. Onder meer maakt Henrik gebruik van het lichamelijk ziektemakende Ayahuasca, een extreem hallucinogeen brouwsel dat eerder al werd beschreven Svn’s 2021 Chapter II: Top 30 Expo (Part I), meer bepaald tijdens de expo van Joachim Koester. (Een soortgelijk effect veroorzakende paddenstoel – Heimia salicifolia – uit Zuid-Amerika werd tevens ook gebruikt in Ken Russells ALTERED STATES (1980) en maakte daarmee in één slag de recent overleden William Hurt onsterfelijk.) Helaas blijkt het allemaal tevergeefs.

De bekende fotograaf Nikolaj Møller volgde drie jaar lang Henrik in de jungle en met zijn verzamelde footage creëerde hij zijn regiedebuut dat op geen enkele manier oordelend is. Integendeel zelfs, door zich in eerste plaats observerend op te stellen, wordt de kijker pal naast Henrik geplaatst. Op die manier kan men zich misschien vereenzelvigen met een gekwetste ziel die weet dat zijn opgelopen littekens er voor altijd zullen zijn, maar er alles aan doet om zijn (opgedrongen) demonen te temmen. Een aangrijpende documentaire die misschien ongewild meer actueel is dan oorspronkelijk bedoeld.

Alle verdere informatie :

docville.be