Re-Connecting The Dots Revisited #1: The Ex + Andy Moor @ Le Lac, Brussels (11/11/2021)

”In a decade when everyone from The Incredible String Band to The Jesus Lizard has staged a comeback, The Ex top them all; not only are they still together thirty ( add almost two decades+ by now, nvdr) years after they first came together as a punk quartet playing gigs in Amsterdam squats, they’ve never compromised their values, and their music has never sucked. Key to their success is a commitment to constant change and improvisational acumen that enable them to turn circumstances that might break a lesser band into opportunities for growth.’’, dixit Bill Myer, Chicago

Volgens mijn medewerker Pablo – die zich reeds van in het prille begin opoffert om mijn geschreven stukken te helpen reviseren – zou het doodzonde zijn om eerder geschreven stukken zijn zomaar in de vergetelheid te laten vervallen. Gezien de tijd en energie die deze stukken opslorpten bij hun creatie, heeft hij daar wel een zeer scherp punt met die nuance dat deze artikelen op zijn minst nog relevant zijn. Honkvaste lezers hebben al wel begrepen dat het geloof in het begrip toeval op een zeer laag pitje staat, maar hoe toevallig is het dat Terrie Ex en Andy Moor op uitnodiging van de negende editie van het Brusselse festival Les Nuits Du Beau Tas onze wapenstilstand zomaar effe een Flammkuche door de strot rammen?

Veel meer signalen had deze vrijbuiter niet nodig om in te zien dat dit de ideale gelegenheid vormt om deze blocs-of-fame vanonder het stof te halen, enigszins op te frissen en zodoende U deze vervolgens via de – onder meer in de respectievelijke rubriek Re-Connecting The Dots Revisited #5 John Zorn of Re-Connecting The Dots Revisited #6 Marc Ribot – zo geridderde eregalerij Re-Connecting The Dots Revisited aan te bieden. In de oorspronkelijke reeks was dit nummer negen, maar in afwachting van de opkomende update mag de historische wandelgang van Terrie en zelfs Andy de spits afknakken. FYI: Goed nieuws voor nieuwelingen in Ex-Land: een aantal van de eerste (en moeilijk te vinden) vinyl-albums zijn relatief recent heruitgegeven.

Re-Connecting The Dots Revisited #1 : The Ex + Andy Moor!

Er zijn van die groepen die nooit blijken te stoppen. Zo werd Re-Connecting The Dots negen jaar geleden plechtig geopend door de in de rubriek Re-Connecting The Dots Revisited #4 besproken Neu! als zijnde één van de drie krautrock-pilaren. Velen volgden waarvan een andere band, die het ten volle verdient om in deze eregalerij-der -onrust geplaatst te worden, bijvoorbeeld de Amsterdamse The Ex is.

Ten tijde van schrijven pleegde dit textbook zootje ongeregeld naar aanleiding van hun 33 1/3 verjaardag een totale invasie op onder meer die arme Brusselse Brigittinen kerk. (Wat een feest was dat trouwens?!) Deze vanuit de kraakbeweging ontsproten rekels brengen namelijk ondertussen al meer dan veertig jaar hun eigengemaakte mash-up van totaal eigenzinnige brokkenherrie, waarbij elementen van jazz, gitaarnoise, folk, Afrikaanse muziek en sinds de laatste jaren ook improv een belangrijke rol spelen. Volharden in creativiteit is de boodschap en dat is met hun niet aflatende stroom output dan ook exact wat The Ex keer op keer weet te forceren. Een kleine ‘Exography’ is bijgevolg wel het minste wat we kunnen doen, maar wees gewaarschuwd: dit is waarschijnlijk het grootste stuk dat ondergetekende over één band heeft moeten samenpersen.

We schrijven 1979. De punkblitzkrieg – die een paar jaar ervoor zowat heel de muziekwereld binnenstebuiten wist te keren – was al wat geluwd, maar vanuit dit wervelende zog ontstonden dan weer nieuwe stromingen als Anarcho-punk, Post-Punk, Art-Punk of No wave. Waar de reguliere punk zijn energie wist te putten uit relatief simpele 3-akkoorden schema’s, gingen de tweede generatie punks veel meer experimenteren met het vermengen van allerlei klanken of stijlen en wisten zij hun composities aanzienlijk dieper uit te werken. The Ex is zo’n band die het gelapt krijgt om hun oorspronkelijke punky roots te transformeren naar een totaal eigen geluid. Weliswaar hebben ze hun Anarcho gedachtengoed nooit onder stoelen of banken gestoken, maar het constant integreren van vreemde muzikale elementen, maakte dat The Ex een eigen sound verkreeg die zelfs anno 2021 simpelweg met niets valt te vergelijken. Of het nu jazz, brass, punk, noise, folk, world of improv betreft, The Ex scheurt – zelfs alle personeelswisselingen incluis – al bijna 44 1/4 non-stop jaren als de beesten.

Daar hebben we ze weer, maar effectief onder de invloed van The Fall en The Mekons werd in bovengenoemd jaar The Ex opgericht door G.W. Sok, Terrie, René en Ome Geurt. Net voor het uitkomen van de eerste ep ‘All Corpses Smell The Same’ (1979) werd René echter al vervangen door Bas. (Eat that, Monseigneur Napoleon! Achternamen zijn voor posers!)

In diezelfde maand werd ook nog de single ‘New Horizons In Retailing’ uitgebracht en zat er bij het Rotterdamse Anarcho-blad De Raket een flexi-disc. (U weet wel, zo’n slap plaatje. Een formaat dat later trouwens nog enkele malen herhaald werd.) Op het einde van datzelfde jaar verscheen het welbekende debuutalbum DISTURBING DOMESTIC PEACE, welk voor de imposante prijs van 10 gulden -in die tijd kostte een plaatje toch al snel 20 of meer florijnen – niet alleen het straffe debuut bevatte, maar ook een 7″ single waarop 4 livetracks stonden, maar bovenal ook het boekwerkje waarin de thema’s over politiek, onrecht, kraken etc. prachtig vorm gegeven werden. In dit geval werd na de opnames Ome Geurt opgevolgd door Willem, die op zijn beurt later vervangen werd door Sabien en eind jaren ’80 zelf achter de drums bij die andere totaal geschifte band De Kift kroop.

Gebeten door allerlei maatschappelijke thema’s, in nauw verband met de doorgedreven DIY mentaliteit, werd er in 1981 een benefiet georganiseerd voor de guerrillabeweging in El Salvador. De opbrengsten van de daarvoor gemaakte single ‘Weapons For El Salvador’ gingen integraal naar dit doel. Over Doel gesproken, besloten enkele leden van de band – met nog andere leden van bevriende bands – het met sloop bedreigde Villa Zuid (Leiden, NL) te kraken. Om hun ideaal te staven werd er in de buurt rondom dit domein de ‘Villa Zuid Moet Blijven’-flexie uitgedeeld, waarin – middels de bijgevoegde brochure – de nieuwe bewoners hun argumenten voor het behoud van Villa Zuid uit de doeken deden.

Op het einde van dat jaar werd voor het eerst in het toen best wel happening Berlijn opgetreden. Dat The Ex echter vooruit wilde, werd eigenlijk pas echt duidelijk bij het droppen van het geladen album HISTORY IS WHAT’S HAPPENING (1982), dat muzikaal gezien veel verder ging dan zijn voorganger.

Ondertussen zijn we aangekomen in het jaar 1983, waar het inmiddels legendarische Dolf’s Koeienverhuurbedrijf in het Ex verhaal wist te sluipen. In de singlebox DIGNITY OF LABOUR (1983) werd de verloedering van de Van Gelder Papierfabriek in acht titelloze tracks extra vet onderstreept. Het volgende album TUMULT kende zijn geboorte in april en werd door Jon Langford van The Mekons geproduceerd. Uit die sessie voor TUMULT is dan ook nog de 12″ ‘Gonna Rob The Spermbank’ ontsproten. In de plaats van Bas komen maar liefst twee vervangers, namelijk Luc en Joke. Met Alerta werd later de eerste gezamenlijke tour in Engeland gehouden, waarvan de split 12″ ‘The Red Dance Package’ het onmiddellijke resultaat werd.

Iedereen heeft zijn eigen manier van nummers te schrijven, maar bij The Ex ontstaan vele ervan vooral tijdens het toeren. Met de gedeeltelijk on the road tot stand gekomen dubbelelpee BLUEPRINTS FOR A BLACKOUT (1984) werden er grotere muzikale stappen gezet. Om te beginnen was er duidelijk meer plaats voor de factor experiment, maar werden er naar punky normen plots allerlei exotische instrumenten zoals accordeon, oboe, orgel, viool, marimba, olievaten en bakken bier gebruikt. (Zeg nu zelf: toch redelijk ongewoon, niet?) In samenwerking met het anarchistisch blad Gramschap verscheen de split-single ‘Enough is Enough’ van The Ex, samen met de Iraakse Koerdische band Awara, wat de eerste van vele muzikale collaboraties met niet-westerse muzikanten werd.

Maar ondertussen stond de wereld niet stil en werd in het kader van de Engelse Mijnstakingen een benefiettour georganiseerd. Op SUPPORT THE MINORS’ STRIKE (1985) vond een live registratie van deze tour een thuis. Na deze benefiettournee werd er getoerd in Zwitserland, waarvan in ’84 een split-cassette met Svätsox verscheen. Ondertussen hebben zowel Sabien als Joke het collectief verlaten. Enkel de Duitse Katrin (Kat) trad de band bij. In september ’85 werd, na alweer een andere benefiettour met B.G.K. (Jaja: Balthazar Gerards Commando), ten bate van de antimilitaristische organisatie Onkruit hun zesde langspeler POKKEHERRIE (1985) uitgebracht.

Een nieuw hoogtepunt werd bereikt in 1986, toen de dubbelsingle 1936 -THE SPANISH REVOLUTION het levenslicht zag. (Deze werd trouwens opgenomen met extra lid John.) Met name in Engeland verkocht deze van prachtig – een 144 pagina’s tellend booklet met originele foto’s van het CNT – artwork voorziene verzameling herwerkte Spaanse volksliedjes meer dan goed. Er werd nog wel wat getoerd, ditmaal met de Britsoleros The Membranes, maar in tegenstelling tot het komende jaar, bleef het relatief rustig.

1987 bleek dus een nogal ongewoon actief jaar te worden. Om te beginnen werd het deels live/deels in de studio opgenomen TOO MANY COWBOYS album uitgebracht. Na het artwork van ‘THE SPANISH REVOLUTION moest natuurlijk ook dit schijfje voorzien worden van een ditmaal 24 pagina’s tellende krant. Sterker nog: gebaseerd op Bob Dylan’s ’Who Killed Davey Moore?’ werd eveneens de aanklacht-flexi ‘Wie Vermoordde Hans K?’ in het pakket opgenomen. (Waar de mysterieuze omstandigheden waaronder een kraker in een politiecel omkwam in vraag gesteld werden.) Naast alweer een andere release met Chumbawamba (onder de naam Anti-dote: DESTROY FASCISM!), werd er uitgebreid getoerd in West- en Oost-Europa. Onder meer werd de passage op het Carrot Festival – het eerste Oostblok festival dat bands uit het westen toeliet – zodanig goed gesmaakt dat er onmiddellijk een boeking voor het komende jaar in Boedapest werd vastgelegd. The Ex was toentertijd ook getuige van een onvoorzien wereldrecord : een 17 uur durende overval aan de Tsjechische grens. (John werd inmiddels vervangen door Nicolette.)

In 1988 werd besloten om een vaste naam als platenfirma te hanteren en Ex-Records werd geboren. Hierop verschijnt HANDS UP! YOU’RE FREE, welk een compilatie is van de zogenaamde Peel Sessions uit zowel ’83,’85 als ’86. Yep, BBC pionier van weird music, wijlen John Peel was er als de kippen bij om The Ex meermaals in zijn Hall of Fame op te nemen.

Productief als ze zijn verschijnt er buiten de AURAL GUERRILLA – met daarop bijvoorbeeld een herwerking van “A Motorbike In Afrika” van Peter Hammill – ook de ophefmakende RARA RAP single. Hier werd de houding van de Nederlandse regering tegenover Apartheid aangeklaagd. Echter wel in het tijdperk dat de door multinational Shell gesteunde Apartheid nogal vaak aanslagen te verduren kreeg door RaRa. De single verscheen naar aanleiding van de befaamde 11 april-arrestaties en de rechtszaak tegen een RaRa-activist.

Volledig in dezelfde sfeer verscheen begin ’89 de INTIFADA compilatie op het label Konkurrel. (Label van onafhankelijk muziekbedrijf Konkurrent, dat ook de hoofddistributeur van Ex-Records is.) Met twee tracks op deze verzamelaar, probeert The Ex mede een hart onder de riem te steken bij de Palestijnse Volksopstand. Weliswaar zonder Nicolette – die de rangen verlaten heeft – en na de tour met Schotse vrienden voor het leven Dog Faced Hermans, ging The Ex voor het eerst op tour – met niemand minder dan No Means No – in Amerika. (Yep, waaronder ook in de toen nog bestaande legendarische CBGB‘s)

Spraakmakend was ook het later dat jaar verschenen project JOGGERS & SMOGGERS, waarbij The Ex zich in 34 nummers liet bijstaan door allerlei gastmuzikanten. Onder andere Sonic Youth’s Thurston Moore en Lee Ranaldo pronken mee op de tracklisting, die ze in dat pre-internettijdperk gewoon met de post opgestuurd hadden. Het resultaat is nog meer jazzy, experimenteel en extreem dan BLUEPRINTS FOR A BLACKOUT (1984), dat toch reeds enige ophef kon veroorzaken. Onder de noemer The Ex Colossus Big Band werd dit exclusief tijdens het Dissonanten festival in Rotterdam uitgevoerd met behulp van onder meer Ab Baars, Wolter Wierbos, Dolf Planteijdt, leden van Dog Faced Hermans en Dorpsoudste de Jong.

Ondertussen zijn we gearriveerd bij de jaren negentig, waar de productiviteit echt niet op een lager pitje komt te staan. Na meer dan een decennium kreeg The Ex de kans om in 1990 op het prestigieuze Noorderslag Festival te spelen. Er volgde een tour in Rusland, alwaar Andy (Dog Faced Hermans) de band kwam versterken. De zowel in het Duits als Engels gezongen single LIED DER STEINKLOPFER is gebaseerd op een tekst van anti-nazi schrijver Kurt Tucholsky. Het was ook in dit jaar dat voor het eerst een release op cd verschijnt. DEAD FISH verscheen zowel als reguliere 10″ als – dus voor het eerst – 3″ cd in een 10″ sleeve. Het in split-ep’s gespecialiseerde Engelse label Clawfist inviteerde The Ex en The Mekons om 2 covers van elkaar uit te brengen.

Tegelijkertijd begon er ook een samenwerkingsverband met de cellist Tom Cora, waarvan SCRABBLING AT THE LOCK (1991) de eerste van twee gesmaakte samenwerkingen was. SCRABBLING AT THE LOCK wist zelfs alle vorige verkooprecords te verbrijzelen. Datzelfde jaar was er ook de – zesluik – singlesclub, waarbij je, mits abonnee, elke twee maanden een single in je bus kon verwachten. Dit initiatief werd echter door de hetze rondom SCRABBLING AT THE LOCK danig vertraagd. (Deel vijf van deze singlesclub was trouwens eentje met onze eigen Kamagurka en Herr Seele en de finale werd afgesloten met de release van een 12″ welke dus niet in de daarvoor voorziene doos paste. Foppunx!)

Het constante touren en de stroom releases leken echter vanaf het in ontvangst nemen van de BV Popprijs eindelijk wat te bedaren. Wel werden een aantal oudere albums op cd heruitgegeven. In ’93 kwam AND THE WEATHERMEN SHRUG THEIR SHOULDERS – de zogenaamde secundo met Tom Cora – uit, waarop opnieuw uitgebreid getoerd werd en onder andere het prestigieuze MIMI Avant-Garde Festival in Saint-Martin-de-Crau murw werd gespeeld.

Het jaar daarop werd in de zoektocht naar constante vernieuwing, sociaal engagement en hun niet voor corruptie vatbare muzikale visie, met IT’S ALL TOO BEAUTIFUL een volgende stap aangereikt door Wim Kannekens’ choreografische expertise. Samen met Danswerkplaats Amsterdam volgde een lange reeks opvoeringen, maar ondertussen was Han Buhrs eveneens toegetreden tot het Ex-kamp en werd ontdekt dat Beefheartiaanse Blues eigenlijk ook wel in het Ex straatje zou kunnen passen. Er volgden de releases MUDBIRD SHIVERS (1995) en natuurlijk INSTANT (1995), dat hoog bejubeld werd in de Nederlandse improv scene.

Een eerste hoofdstuk van 16 jaar The Ex werd in de Amsterdamse poptempel Paradiso afgesloten onder de noemer ‘Een Plezante Aangelegenheid‘, met op het programma onder meer de reünie van de uit Glasgow komende Stretchheads, levende legende Han Bennink (Houten Schoenen), Tony Duck, een blues duet met Han Buhrs en Dolf Planteijdt, The Ex zelf natuurlijk vergezeld door Wolter Wierbos en de twee contrastrijke drummers Tony Duck en Michael Vather – die Kat vervangen tijdens haar zwangerschapsverlof -, maar ook dans kwam aan bod en werd verzorgd door Katie Duck en Eileen Standley.

Een jaartje rust is echter relatief bij de hyperkineten van The Ex en iedereen behalve Terrie – die op reis was in Afrika – raakte betrokken bij allerlei projecten. (Kletka Red –gereleased op John Zorn’s Tzadik Label -, Magpie, Sok die met De Kift gaat toeren en die aan 3 boeken tegelijkertijd aan het schrijven was, zelfs een Ex tourtje zonder de afwezige spil Terrie, maar die de band zich dezelfde van terugkomst uit Ethiopië, in Oostenrijk opnieuw vervoegt, etc…)

Begin ’97 is het terug tijd om de draad op te pikken. Naast het verschijnen van Sok’s boek ‘Ex-Rated’, waarin 69 al dan niet gebruikte songteksten voorzien van eigen illustraties zijn gebundeld, begon The Ex – en nogmaals later dat jaar met Han Bennink – terug te toeren door Nederland, België en Frankrijk. De single 1936: THE SPANISH REVOLUTION werd heruitgegeven, met als extra twee 3″ cdtjes in plaats van vinyl.

Op zoek naar een platenlabel in de States voelde het label Touch and Go zich als de kippen geroepen en zowel Touch and Go opperhoofd Corey als Big Steve Black Albini mochten blijkbaar al langere tijd tot de fanbase gerekend worden. STARTER ALTERNATORS (1998) werd dan ook in Albini’s vernieuwde Electrical Audio studio opgenomen en werd opgedragen aan de overleden Tom Cora. Het hek ging pas helemaal van de dam toen Sonic Youth hen vroeg als support voor een tournee in de States. Deze succesvolle tour werd – na eerst een tourtje met het Malinese Layana – gevolgd door een nieuwe Amerikaanse tour met dan weer Ian MacKaye’s Fugazi.

The Ex vierde in 1999 hun 20-jarige bestaan uitgebreid in een uitverkochte Paradiso, waar naast onder meer De Kift, Kamagurka & Her Seele en Tsehaytu Beraki, bijvoorbeeld ook Steve Albini’s Shellac kwam opdraven, waarmee ze trouwens de week nadien – U raadt het nooit – op tour gingen in het Scandinavisch gebied. Voor het project ‘In The Fishtank’ werd een split met Tortoise opgenomen.

Millennium : een nieuw era…

Het Holland Festival presenteert een extra editie van Paradisolife een heeft The Ex als headliner. Niet zomaar The Ex, maar door het uit 20 man bestaande Het Grote Ex Orkest, werden er speciaal voor het festival onder leiding van Nieuw-Zeelandse opera dirigent Hamish McKeich nieuwe Big Band-arrangementen uitgevoerd, waarvan de teksten geschreven werden door columnist en (blijkbaar niet onbelangrijk) ex-voetballer Jan Mulder. Het jaar daarop zou de live registratie hiervan uitkomen onder de naam EEN RONDJE HOLLAND (2001), wat de opvolger was van diens voorganger DIZZY SPELLS (2001), die voor de tweede maal werd opgenomen in de Black Box (Bretagne) onder alweer de knoppenhoede van Steve Albini.

In de tussentijd had Terrie met Han Bennink en Ab Baars nog wel twee andere projecten lopen. Eigenlijk zijn het er drie, want samen met Luc en leden van het ICP-orkest volgde erna nog een sessie in de studio met Sonic Youth. Maar ook de andere leden zaten niet stil. Andy had net een nieuw album met Kletka Red. ‘Van God Los’ bundelde ‘Goeroe Overflakkee’, zijnde de columns die Jos/GW Sok voor het muziekblad Opscene schreef. En ook de andere leden toeren onder meer bij Roof, 4Walls, Magpie. Vergis U echter niet: ondertussen was The Ex opnieuw wereldwijd aan het toeren geslagen en zo werden onder meer All Tomorrow’s Parties (UK – tevens ondergetekende zijn eerste maal), Amerika en West-Europa aangedaan.

Een beetje in navolging van Barry Hogan’s curator festival ATP, verkreeg The Ex in november 2001 het curatorschap voor het Oostenrijkse Wels Festival. Ook op filmgebied lieten The Ex zich niet onbetuigd en tijdens het Independent Documentary Filmfestival Amsterdam kende BEAUTIFUL FRENZY (2001) zijn première. (Een film over The Ex, die door de Zweedse cineasten Christina Hallström en Mandra U. Wabäck werd ingeblikt.)

Terrie had dan wel reeds een jaar lang in Afrika gezeten, maar samen met Han Bennink ging hij in 2002 terug naar Ethiopië voor enkele exclusieve concerten. Op 26 april mocht Het Grote Ex-Orkest voor de tweede maal aanrukken onder het ATP-curatorschap van Steve Albini. Het twintig man rijke orkest speelde nog enkele andere concerten in Frankrijk en Zwitserland en met de intentie om ook in Amerika te gaan spelen, retourneerde halverwege de oceaan echter het vliegtuig plots voor eerder onduidelijke oorzaken.

De opnames met Sonic Youth werden uitgebracht in het kader van de ‘In The Fishtank’ Series. The Ex componeerde de soundtrack voor TWO MEN WALKING (2003) , een dansfilm van Dick Hauser. Er werd dan nog een aanzienlijke tour gedaan met het Congolese Konono No. 1, een Italiaanse tour met saxofonist John Butcher en nog een Franse tour met woordkunstenares Anne-James Chaton. En alsof dat allemaal nog niet genoeg was, begon Andy te touren met Moore/McLean/Fuhler en bracht samen met de Amerikaanse elektronische muzikante Kaffe Mathews LOCKS (2001) uit. Op festival Densités in Frankrijk kruisten de heren hun paden alsook met Terrie, die als duo met Han Bennink op hetzelfde festival speelde. Later werd op het Unlimited Festival zelfs een kwartet gevormd door Terrie en Andy, vergezeld van Han Bennink en Hamid Drake. Er verscheen dan nog de cd FIELDS (2002) die dan weer elf improvisaties van Terrie met contrabassiste en lid van Het Grote Ex-Orkest Rozemarie Heggen weergeeft. Deze zou het komende jaar Luc, die na 19 jaar trouwe dienst The Ex ging verlaten, komen te vervangen.

Nog maar net terug van de drie weken lange Amerikaanse tour, startten in oktober de repetities met de gerenommeerde theatergroep Alex d’Electrique voor een stuk dat het komende jaar zou opgevoerd worden. U raadt het alweer nooit, de repetities zijn amper afgelopen of een kleine tour in Frankrijk, Engeland en Ierland diende zich aan.

2004 bleek een jubileumjaar te zijn voor verschillende zaken. Vooreerst trok The Ex dat jaar voor de tweede maal naar Ethiopië voor een tweede bijna vier weken durende tournee. Waar in 2002 het noorden werd aangedaan, gingen de muzikanten ditmaal naar het zuiden. (U kan zich voorstellen dat het land met zijn meer dan 85.000.000 miljoen inwoners wel wat te bieden heeft. ) Naar eigen zeggen was het de eerste keer dat in deze regio een Westerse band gespeeld zou hebben. Vereerd door het bezoek speelde The Ex in hoofdstad Addis Abeba voor de Ethiopische televisie, maar werd er ook samengewerkt met diverse Ethiopische zangers en werden workshops gedaan met bijvoorbeeld de Yared Music School. Naast het integreren van eigen nummers werden er allerlei interpretaties van de eigen Ethiopische favorieten gebracht. Een speciale cassette uitgave voor Ethiopië bevat nummers van de – alweer door Steve Albini opgenomen – dan nog te releasen nieuwe cd. Het dubbelalbum TURN ( werd opgefleurd door gastbijdragen van onder meer Anne-James Chaton, saxofonist John Butcher, Konono’s Mingledi Mawangu en Jimmy Langford. (Juist, zoon van Jon Langford van onder andere The Mekons.)

In november 2004 vierden The Ex hun 25-jarig jubileum, ditmaal met een tweedaags festival in Paradiso, gevolgd door een Franse tournee met 35 bevriende muzikanten uit zowat elke windstreek. Onder meer met The Evens, The Mohammed Jimmy Mohammed Trio, Silent Block, Zea, John Butcher, Anne-James Chaton, Han Bennink, Wilf The Living Ex Jukebox, filmmaker Jem Coheb of wat te denken van de 73 jaar jonge Ethiopische saxofoonlegende Getatchew Mekurya, die toen voor de eerste maal in Europa was.

In 2005 staan er echter enige veranderingen op til, namelijk dat Rozemarie de band zal verlaten, om tijdelijk vervangen te worden door bassist Massimo Pupillo van de Italiaanse mega-band Zu. Aangezien er opnieuw veel festivals op het schema stonden, kwam voor een korte periode ook Mclean van Dog Faced Hermans de rangen versterken. Festivals in Sint-Petersburg, Athene, Biel, Moers of Bourges werden netjes afgewerkt, maar het was vooral de muzikale begeleiding van Anthony Burgess‘ A CLOCKWORK ORANGE (in een bewerking van Alex d’Electrique) dat hoog aanzien scoorde. In een regie van Ola Mafaalani werd de voormalige NSDM Scheepswerf twintig shows lang het toneel van dit herwerkte theaterstuk.

U dacht natuurlijk toch niet dat het enige proefstuk van 2005 ging zijn… Om te beginnen werd de cd IN THE EVENT uitgebracht, die een collaboratie is met de Franse klankdichteres Anne-James Chaton. Het bevat het gezamenlijke, ritmisch georiënteerde, dertig minuten durende experimentele “Événements N° 19” en een remix door Ex-gitarist Andy Moore.

Voor de langverwachte SINGLES. PERIOD werden alle singles verzameld uit de periode ’80-’90. Na alle personeelswissels ging de band verder als viermans-formatie, waarbij het opviel dat er in plaats van een bas, twee baritongitaren gebruikt werden. Nodeloos om te zeggen dat er tussendoor nog festivals als Jem Cohen’s Fusebox (Gent) of Nuits Des Européennes (Straatsburg) gedaan werden. Terrie en Andy werden uitgenodigd om een paar maal mee te spelen in The John Cale Band, waarop Terrie naar Italië vertrok om daar een reeks concerten met de improv-band Original Silence op te treden. Opgezet door interim bassist Massimo (Zu) waren hier ook Sonic Youth’s Thurston Moore en Jim O’ Rourke, de Zweedse saxofonist Mats Gustaffson en de Amerikaanse DJ Olive bij betrokken.

In 2006 werd het Ethiopisch verhaal verder uitgebouwd en werd er – na natuurlijk nog een Nederlandse tour (die afwisselend werd bijgestaan door Zea en Drive By Wire) en een 10-daagse Franse tour – in april in de studio gedoken met de Ethiopische saxofonist Getatchew Mekurya. Aangezien mister Mekuria dan toch in de Lage Landen vertoefde, werden er zowel verschillende grote steden in Holland, Frankrijk en Diksmuide (België) Ethiopische avonden opgezet. Weliswaar bijgestaan door Xavier Charles (klarinet), Joost Buls (trombone), Colin (bas) en Brody West (Altsaxofoon), werden songs van Mekurya aangevuld met arrangementen van The Ex en friends. Na een tour in Spanje, volgen nog een hoop Europese festivals als Zagreb, Roskilde, Lärz, Nickelsdorf of Parthenay.

Het absolute hoogtepunt zal echter zonder twijfel de 13de overtocht naar Amerika (Chicago) geweest zijn, voor de 25-jarige viering van het Touch and Go Label, waar ook bijvoorbeeld speciaal voor de gelegenheid het legendarische Big Black welgeteld vier tracks live kwam brengen. Naast het constante toeren volgden natuurlijk nog de nodige releases : Op Terrie’s sublabel Terp verscheen TAKKABEL (2006) van Mohammed Jimmy Mohammed, waarvan in oktober samen met Getatchew Mekuria ook nog het album MOA ANBESSA zou verschijnen. In datzelfde oktober werd er nog een improv album met Han Bennink opgenomen. In november speelde Terrie, samen met Xavier Charles en Michael Vatcher ook nog op het prestigieuze Zuid Nederlands Jazzfestival en vervolgens stond er alweer een Amerikaanse tournee op til. Als voorloper van een te komen album werd er werd zelfs een gezamenlijk optreden gegeven (met Andy en Dj Rupture) in Tonic, New York.

Met spijt in het hart kwam in december Mohammed Jimmy Mohammed te overlijden aan een longontsteking, waarop naast twee shows in Abbis Abeba, de cd-presentatie van MOA ANBESSA in Hagr Fekir werd opgenomen voor de Ethiopische televisie. Aangezien cd’s nog steeds een raar gegeven waren/zijn in dergelijke landen, werden er 10.000 tapes opgenomen, waarvan een groot deel terecht kwam in Afrikaanse taxi’s. (Ginds zonder meer de best mogelijke promotie!)

Het gehele komende jaar volgt de ene toer na de andere. Terrie ging de hort op met stemkunstenaar Jaap Blonk. The Ex zelf speelde iets daarna een 7-tal optredens in Noorwegen en eentje in Zweden. In mei was het terug tijd voor de theatervoorstelling van ‘A Clockwork Orange.’ In september was Getatchew Mekurya terug in het land, waar als vanzelfsprekend gelijk een Nederlandse tournee aan gekoppeld werd. In december stond de bende op het Festival Transmusicales De Rennes en het Africolor Festival in Parijs.

Niet dat er in de tussentijd geen platen of projecten gerealiseerd werden natuurlijk. Terrie en Han Bennink dropten het album ZENG! (2007). Het duo raakte eveneens betrokken bij de liveplaat TRANSPARANCY-WOLK No 3 (2005), uitgebracht op het label van kunstschilder en drummer Rik Van Iersel. Terrie mocht dan ook nog wat gitaarriedels op de release van THE FIRST ORIGINAL SILENCE (2007) komen meetokkelen. (Juist, van het eerder genoemde Original Silence met Sonic Youth’s Thurston Moore.) Van tweede-meest actieveling Andy verscheen het solo album MARKER (2007), maar hij bracht nog twee andere cd’s uit, met respectievelijk Anne-james Chaton en Yannis Kyriakides als special guests.

Laten we vooral de filmreleases niet vergeten van enerzijds het Getatchew/The Ex project dat in 2006 werd vastgelegd door de Franse Filmmaker Stéphane Jourdain en Jem Cohen’s dvd van BUILDING A BROKEN MOUSETRAP, waar de captatie van negen tracks in de legendarische Knitting Factory te New York (2004) werd op vormgegeven.

Wonder boven wonder was het heel even stil rond The Ex, tot ze in mei van 2008 het curatorschap verkregen van het 25-jaar bestaande en toonaangevende festival Music Action in het Franse Vendoeuvre en waar zowat alle eerder vernoemde bevriende bands op uitgenodigd werden. (Onder andere John Butcher, DJ Rupture, Clayton Thomas, Afework Negussie, Han Bennink, Wolter Wierbos, Joost Buis, Charles Xavier, Brodie West, Getatchew Mekurya en danser Melaku Bela.) Samen met Zea werden dan weer in Ethiopië een aantal concerten en workshops gecureerd op het festival van Alliance Française, het Hagr Fikir Theatre – een muziekschool voor blinden – en verschillende nachtclubs. Wie had het gedacht, maar een tournee doorheen Zwitserland en Frankrijk volgde, om daarop vervolgens de Amerikaanse Oostkust weer onveilig te maken. De tour eindigde daar met een groots concert – op vraag van het Lincoln Center Of Performing Arts – in het Damrosch Park. In de tussentijd vond drumster Kat nog de tijd om met Jon Langford (Mekons) met Katjonband een cd op het Amerikaanse label Carrot Top Records uit te brengen.

In 2009 stopte, na bijna 1400 optredens en 29 jaar actieve dienst, zanger G.W. Sok met de band. Hij wilde zich meer richten op zijn schrijverskwaliteiten en zijn grafisch werk. Het bleek al snel dat hij het niet lang ging uithouden, want ondertussen zitten we met de single 2-2-3 FRIDGES/RID al aan deel drie van de DETECTIVE INSTINCT serie op Sick Room Records.

Zanger was nu Arnold De Boer en deze had het onmiddellijk geweten. Een eerste Europese tour met The Ilita Band – een groep rondom de Ethiopische zanger Chalachew ‘Masinqo’ Ashenafi – diende zich aan in maart. Een maand later zaten we alweer in Spanje en eind december werd voor de derde maal het project ‘The Ex Presents Ethiopia’ georganiseerd. Hiervoor werd de hulp ingeroepen van tenorsaxofonist Ken Vandermark, Ab Baars en Friso Heidinga. Optredens en een saxofoonreparatieworkshop waren slechts een deel van het gehele Ethiopische programma. Zoals gewoonlijk waren er ook nog de gebruikelijke releases. Andy bracht met Mclean ‘EVERYTHING BUT THE BEGINNING (2009) uit en The Ex zelf vierde hun 30 jaar bestaan met het album 30: een dubbel-lp/cd compilatie met daarop een totaal geremasterde selectie vanuit de gehele backcatalogue. (Ideale kennismaking met andere woorden!)

Begin 2010 werd er opnieuw een Britse tour gespeeld, versterkt door Brass Unbound, (een blazerssectie die bestaat uit klasbakken als Mats Gustafsson, Ken Vandermark, Roy Paci en Wolter Wierbos). Op het momenteel razend actuele Smalltown Superjazz verscheen LEAN LEFT onder de naam The Ex Guitars meet Nilssen-Love/Vandermark Duo. Kort daarop volgde het debuut van Arnold met de MAYBE I WAS THE PILOT/OUR LEAKY HOMES vinylsingle, waarvan een gitaarriff is gebaseerd op de Oegandese muzikant Iganitiyo Ekacholi. Let op de B-kant, want de titel van de B-kant werd geplukt uit het boek HEAT (2007) van de Britse journalist George Monbiot. U zal het niet geloven, maar nog geen maand later werd er opnieuw gepuzzeld in de studio van Steve Albini met de opnames van CATCH MY SHOE.

Niet te vergeten dat ze net nog alweer gespeeld hebben in de Eindhovense Effenaar en op de Nightmare Before Christmas-editie van Godspeed You! Black Emperor. En nu dus in het kader van 100 jaar Vooruit. (of moet ik nu echt Voo?uit schrijven?)

Samengebald tot in 2010: hun grosso modo 1800 (and counting) optredens over de gehele aardkloot en goed 123 something uitgebrachte platen, gedocumenteerde dvd’s met muziek uit vreemde continenten, boeken, artwork, maatschappelijke acties, etc. maken The Ex één van de meest spannende bands van de Lage Landen, die middels een constante drang naar vernieuwing, hun actieve maatschappelijk denken en simpelweg een onvergelijkbare lust for life hanteren, er nog steeds in slagen om zichzelf steeds op het volgende plateau te plaatsen. Wel, U mag ondergetekende corrigeren, maar we hebben het er weinig weten doen? U wel?