Cinematic Conundrum #3: Possessor – Brandon Cronenberg (2021) @ Kinograph, Brussel (Kino-Exclusive ism Offscreen Filmfestival)

Ten spijt van Timothy Mullican, die met behulp van het beruchte Chudnovsky algoritme acht maanden van zijn leven heeft opgeofferd om op wiskundig verantwoorde wijze 50 biljoen decimalen achter het irrationeel getal π te plaatsen en bijgevolg zichzelf via deze verdienste sinds 2020 mag googelen in de annalen van het Guinness Book of World Records, is deze er vanaf heden helaas aan voor zijn opgebrachte moeite. Een team onderzoekers van Fachhochschule Graubünden zag namelijk de kans schoon om in amper 108 dagen en 9 uur diezelfde wiskundige constante π zomaar even op te pimpen tot bijna 63 biljoen decimalen. En daarmee daalt mijn geloof in het algemeen aanvaard begrip toeval alweer met een trede of drie…

Spreek ik wartaal, of verdienen filosofen als pakweg Wittgenstein stilaan toch enige bijval? Volgt U gerust even mee met deze opeenvolgende ontwikkelingen.

We schrijven 1996. Was het effectief toevallig dat enerzijds David Cronenberg het Filmfestival van Cannes zodanig op zijn kop wist te zetten dat hij met zijn controversiële verfilming van J.G. Ballard’s gelijknamige roman CRASH uit 1973 – naar eigen zeggen de eerste pornografische roman gebaseerd op technologie – de jury er toe noopte hem uiteindelijk te belonen met de zogenaamde Special Jury Award? (Weliswaar gehuld in zijn eigengemaakte Cronenbergiaanse nevel-der-ingetogenheid gleed de metaforische uitwerking van deze afdaling in de seksuele hel der opwinding die wordt veroorzaakt door theatrale car-crashes, niet bij elk jurylid even vlot binnen. Jawel, accidenten met auto’s en verminkte lichamen als gevolg kunnen rechtstreeks worden gelinkt aan subculturen als performance art, piercings, tatoeages en scarification. Of hoe reëel levensgevaar de honger naar seks, lust en zelfs liefde kan opwekken.

In dat opzicht kunnen we U van harte het essay aanbevelen dat Vanessa Morgan (zie ook Creative Inertia #6) heeft geschreven bij de recent door Arrow uitgebrachte CRASH re-release, waarvoor het prachtig artwork werd verzorgd door onze eigen Gilles Vranckx. Sterker, ondanks het protest van regisseur Francis Ford Coppola – die ook dienst deed als één van de toenmalige juryleden – werd deze slechts zelden toegekende prijs voor getoonde ‘moed, durf en originaliteit’ onder luid boegeroep alsnog uitgereikt en staat deze uitzonderlijke award meer dan waarschijnlijk nog steeds op Cronenberg’s schoorsteenmantel te blinken.

FYI: Hoewel de oorsprong van de zogenaamde body-horror reeds in 1958 werd toegedicht aan regisseurs als Irvin Yeaworth met THE BLOB of THE FLY van Kurt Neumann, zal een beetje filmliefhebber waarschijnlijk wel bekend  zijn met het werk van David Cronenberg, die body-horror volledig naar zijn eigen universum heeft weten te vertalen. Zo is het geen toeval dat de Canadese regisseur het op zich nam om in 1986 zijn eigen remake van THE FLY te releasen, maar met ondertussen een twintigtal films op zijn conto mag er zonder meer gesproken worden van een ware Cronenberg-atmos. Steeds opnieuw weet hij het filmisch gevoel neer te planten dat doet denken aan film-noir op een intelligente maner doorspekt met sci-fi, horror en vooral suspense.

Fast forward naar anno nu!

In navolging van haar kannibalistisch getinte debuut RAW (2016) kaapt de Franse regisseur Julia Ducournau met haar tweede boreling TITANE (2021) exact een kwarteeuw later zowaar die hoogst begeerde Gouden Palm weg op het jongste Filmfestival van Cannes. Ditmaal onder toezicht van regisseur en jurylid Spike Lee, die zelf pas nog de onwaarschijnlijke concertfilm DAVID BYRNE’s AMERICAN UTOPIA (2021) heeft ingeblikt (zie ook SVN’s ESSENTIAL NINE #3). 

Volledig gegund trouwens, maar het rare hieraan is echter dat Ducournau’s tweede orkaan, die (on)bewust een extra plateau op de Schaal van Richter markeert, zowat alle aspecten van CRASH terug opdiept en er daarbij op haar nietsontziende manier nog een uit de kluiten gewassen dosis geweld over uitsmeert. Hoewel beide films het razend actueel maatschappelijk onderwerp seksuele identiteit aansnijden, gebruikt CRASH de opportuniteit om – in tegenstelling tot TITANE, waarin grotesk geweld een dominante plaats inneemt – bijvoorbeeld die futuristisch ogende wagens slechts als instrument te laten aantreden, ondergeschikt aan deze extreme visie op seksualiteit in de breedste zin van het woord.

Het is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk dat hetzelfde psychologisch seksueel onderwerp 25 jaar geleden zoveel controverse kon teweegbrengen en daarvoor haast op de filmische brandstapel belandde, terwijl in dit tijdperk Ducournau hier effectief de hoogste Europese filmprijs krijgt toebedeeld middels haar verfilming van het soortgelijk thema waarbij het uitgesproken geweld op zich een hoofdrol speelt. Niet voor niets bestempelde de BBC haar TITANE nu reeds tot de meest schokkende film van dit jaar.

Alsof dat nog niet genoeg stof zou zijn om binnenkort opnieuw menige cafétoog in lichterlaaie te zetten, hoop ik dat U me toestaat nog een stapje verder te denken. 

Wat als daarbovenop in ditzelfde 2021 zoonlief Brandon Cronenberg opnieuw in de cinematografische sporen van zijn vader treedt? In samenerking met het Offscreen Filmfestival heeft het Brusselse Kinograph het resultaat alvast weten strikken als hun exclusive screening, maar zoals U al van kilometers ver kon ruiken hoeft U niet bepaald een kerstfilm te verwachten. Integendeel zelfs! Als opvolger van zijn debuut ANTIVIRAL (2012) is ook aan POSSESSOR een hele onorthodoxe psychologische kluif verbonden, die naar sterk vermoeden papalief andermaal met trots vervuld zal hebben.

Voor alle duidelijkheid: hier wordt niet bedoeld dat zoon zomaar als copycat van zijn vader mag bestempeld worden. Eerder het omgekeerde, want tijdens het jaar van mijn eigen bijna-dodelijk ongeval bewees Brandon met zijn eerste kortfilm BROKEN TULLIPS (2008) – en later met zijn twee andere shorts THE CAMERA AND CHRISTOPHER MERK (2010) en PLEASE SPEAK CONTINOUSLY AND DESCRIBE YOUR EXPERIENCES AS THEY COME TO YOU (2019) – dat hij heel wat in zijn mars had.

Hoewel met een twist – wat had U gedacht? – bleek zijn eerste shortfilm een studie te zijn voor zijn latere debuut ANTIVIRAL (2012) dat handelt over mensen die grof geld betalen om geïnjecteerd te worden met virussen van bekende sterren. (Wist Brandon veel dat amper een decennium later een pandemie onze planeet in haar grip zou houden.) Nee, naar verluidt bezit de familie Cronenberg geen toekomstvoorspellende palentir, want net als ikzelf kan getuigen van enorm beklijvende dromen tijdens mijn coma, bleek later dit hele idee te zijn ontstaan tijdens een nogal heftige koortsdroom die Brandon niet meer losliet.

In een later stadium verklaarde Brandon dat de visuals die hij en zijn cinematograaf Karim Hussain voor de bekroonde short PLEASE SPEAK CONTINOUSLY AND DESCRIBE YOUR EXPERIENCES AS THEY COME TO YOU (2019) creëerde, voortkwamen uit experimenten die bedoeld waren voor zijn nakende gitzwarte sci-fi body horror film POSSESOR, die fans van landgenoot en gewezen noir prophet of cyberpunk William ‘Neuromancer’ Gibson zouden doen kwijlen. Hetzij op een veel heftigere manier, koerst POSSESSOR misschien wel een nek-aan-nek race met THE MATRIX (1999) als zijnde beste film die voortspruit uit dit avant la lettre cyberpunk genre. Door vele criticasters bejubeld vanwege zijn ultrageweld dat meer dan intoxicerende visuals opleverde, maar onderhuids zit onder al die liters in het rond spuitend bloed veel meer verborgen. Onder die rode zee van ingewanden schuilt namelijk de briljante plot van occulte brein-bedreigende technologie die als ultieme twist uiteindelijk resulteert in de confrontatie over wat het betekent jezelf te zijn. Correctie, werkelijk jezelf te zijn.

Nu is het op zich niet nieuw om in de kop van andere personen te kruipen om deze te manipuleren. Zo is het afhankelijk vanuit welk narratief men het bekijkt, maar Mary Shelly’s boek FRANKENSTEIN (1818) zou mogelijk als één van de eerste voorbeelden kunnen dienen. Op het gebied van film is Jospeh Ruben’s DREAMSCAPE (1984) waarin de president dient vermoord te worden via zijn dromen, een mooi voorbeeld. Of Spike Jonze’s BEING JOHN MALKOVICH (1999), Chan-Wook Park’s OLDBOY (2003), Christopher Nolan’s INCEPTION (2010) of afhankelijk van welk standpunt het bekeken wordt, wat te zeggen van de TETSUO culttrilogie van Shinya Tsukamoto. Maar tijden evolueren en zo ook methoden. Hoewel het in wezen belachelijk simpele idee van overmatig adverteren nog steeds het beoogde effect blijkt te hebben op een potentiële massa kopers of een stempubliek, heeft de moderne consument stilaan nood aan een meer gesofisticeerde toenadering om weliswaar uiteindelijk tot hetzelfde resultaat te komen, maar tenminste met de illusie indachtig dat deze iets ongelooflijk clever heeft verwezenlijkt. Met andere woorden is de Heilige Graal verschoven naar een volgend level. Waar advertising voorlopig nog via de uiterlijke kant aanschrijft in een poging de consument te beïnvloeden, proberen datacontrole en Artificiële Intelligentie letterlijk een plaats in diens bewustzijn te veroveren, zodat deze angstaanjagend accuraat gestuurd kan worden, zoals in feite een schrijver of een regisseur dat ook doet. (Wat wel opvalt is dat hiervoor zelden de nochtans ijzersterke tool humor wordt gebruikt.)  

Vergelijk dit gegeven misschien met de opzet dat mits enige behandeling willekeurige mensen, net als een avatar in één of andere game, niet alleen voor 48 uur gecontroleerd, maar ook volledig bestuurd worden. Nodeloos te zeggen welke mogelijkheden dit oplevert voor personen en/of bedrijven van verdacht allooi, om nog maar te zwijgen over wat er kan gebeuren als dingen mislopen. 

Net dat gegeven legt POSSESSOR geweldig pijnlijk bloot en dat maakt deze film, ondanks al het geweld, letterlijk een knoert van een mentale uppercut.