Musick in a darkroom…
In afwachting van de nakende concertenstorm kan de avontuurlijke soundwizard onder ons zich nog tot uiterlijk 06/06 reppen naar het Brusselse iMAL waar de interactieve installatie SUB van Kurt Hentschläger nog even in full rotation doorloopt.
iMAL…
Dit kunstencentrum voor digitale cultuur en technologie doet misschien niet bij iedereen een belletje rinkelen, maar sinds de oprichting in 1999 heeft iMAL’s pionierende rol reeds de nodige (inter)nationale potjes weten breken. Waar de vroegere huisvesting eerder nogal verscholen zat, opende pal in het midden van de corona-uitbarsting een nagelnieuwe stek aan het Brusselse kanaal dat zich hiermee – samen met Centre Pompidou en het Kaaitheater – op zijn beurt profileert als een verse bouwsteen aan een nieuwe en fascinerende Brusselse culturele hoek. Want daar kennen ze in Brussel wel iets van, van cultuur!
… Digitalism…
Vanwege zijn niet bij te houden expansie op zowat elk denkbaar terrein zal een concreet antwoord op de vraag wat dit juist inhoudt nog een hele tijd bijster blijven, maar wist U – ter illustratie – dat het sinds de opkomst van social media pas de eerste keer is in de geschiedenis der generaties dat het eeuwenoude cliché zich zowaar omkeerde? Via de mogelijkheden van social media wist de vergrijzende maatschappij namelijk zijn jongere soortgenoten niet alleen in te halen, maar zelfs voorbij te steken.
Opmerkelijk, zeker! Echter op zich is dit niet zo moeilijk te verklaren, want mogelijk hebt U er zelf al eens bij stil gestaan in welke razendsnelle technologische wereld we leven. Met name jonge ouders zullen ongetwijfeld reeds de gevolgen hebben ondervonden van het fenomeen dat hun pubers (te?) ver willen gaan om hun beoogde duimpjes (likes) op hun posts te scoren.
Soms met desastreuze gevolgen ten gevolge van deze moderne verslaving als resultaat, maar tot nader order is het voorlopig nog niet zover dat de toekomst van alle humaniteit wordt gestript als in Charlie Brooker (°1971) zijn schrijnend scenario voor NOSEDIVE (2016), één van de episodes van het elders besproken maar nog steeds ronduit briljante Britse serie BLACK MIRROR (2011), die ondertussen alweer tien jaar geleden via het Britse Channel Four tot de kijker werd gebracht, om deze vervolgens compleet perplex geslagen achter te laten met laten we zeggen bepaalde inzichten into the dark side of technology.
Neem echter gerust voor Uzelf de proef op de som door gewoon maar eens te testen hoelang U uw smartphone onberoerd kan laten liggen zonder op binnenkomende berichten te reageren als een geconditioneerde Hond van Pavlov.
Zelfs al was ‘The Machine that goes Ping’ de duurste aankoop ooit in het ziekenhuis waarin THE MEANING OF LIFE (1983) vakkundig uit de doeken wordt gedaan door het qualified medische team van Monty Python; de haast onweerstaanbare aantrekkingskracht van elke huidige ‘ping’ voelt angstaanjagend confronterend aan. De technologische uitdagingen zijn dan ook enorm en eisen steeds meer van elke zowat elke gemiddelde medemens, terwijl au contraire net die haast verstikkende culminerende ontwikkeling voor de oudere generatie allemaal niet zo hoeft.
Kurt Hentschläger
De verwarring is menselijk, maar het is niet de tweelingbroer van cultacteur Willem Dafoe (°1955), maar wel Kurt Hentschläger (°1960) die bovenstaande maatschappelijke paradox goed heeft begrepen. Deze naar New York verkaste Oostenrijker speelt en bouwt reeds drie decennia audiovisuele installaties en performances, al dan niet in collaboratie met het kunstenaarsduo Granual Synthesis.
Lang voor de verschillende lopende Immersive Experience formats in onze Belgenhaspel verkocht worden als zowat de ultieme ervaring om kunst te beleven (denk onder meer aan Van Gogh of Klimt), onderzocht Hentschläger al reeds 30 jaar geleden de mogelijkheden om een waargenomen perceptie op andere manier te laten beleven.
Begin jaren negentig uit de vorige eeuw waren er nog niet de technologische mogelijkheden die er nu zijn, maar net als de Zwitser Hans Laube (1900 – 1976) bijvoorbeeld – die als eerste zijn voor film ontworpen belevingssysteem ‘Smell-O-Vision’ op Mike Todd’s Jr. klassieker SCENT OF MYSTERY (1960) losliet en hem overigens financieel ruïneerde – tast Hentschläger met de huidige innovatieve technologie in wezen hetzelfde af, om die specifieke ervaringswereld een extra dimensie toe te dichten.
Het klinkt nu haast antiek maar niettemin zijn het spelen met middelen als licht, geluid of rook decennialang de standaard geweest in functie om een psychologisch effect te creëren. Hentsläger mikt daarbij op overprikkeling om in die meditatieve toestand te geraken. Want daar gaat het allemaal over: of het nu film, een concert of audiovisuele installaties betreft; de essentie is om de perceptie om te buigen naar een diepere persoonlijke ervaring. En daar wordt werkelijk elke al dan niet digitale tegel voor omgedraaid…
Haroon Mirza : Apavilion of now and then
‘All music is organised sound or organized noise. So long as you’re organizing acoustic material it’s just the perception and the context that defines it as music or noise or sound or just a nuisance’, dixit Haroon Mirza.
In het kader van de eerder dit jaar gehouden And& Art EXPO ‘Look at Us Now’ (20-25 april 2021), werd op de bovenste verdieping van het Leuvense Stuk evenzo een soortgelijke installatie opgesteld van Haroon Mirza, die als zelfverklaarde advocate of interference op internationale bejubeling kan rekenen voor zijn als mentale stoorzender fungerende creaties.
Vanaf de eerste stap in zijn zogeheten National Apavilion of Then and Now werd in deze opgestelde Anechoic Chamber een op jou eigen maat kleed-der-donkerte aangemeten, met als doeleinde één te worden met deze vacuüm getrokken dark space. De totale afwezigheid van impulsen maakt dat eenmaal die stap in het ongewisse genomen is, je enkel kon afgaan op je eigen sensoren die schoorvoetend elke millimeter rondom je probeert in een mentale kaart te gieten. Be-/gevangen met enkel je eigen ademhaling als hoorbare referentie dook er uit het niets een soort knisperende klank op, die een beetje later werd gevolgd door een koepel van licht om vervolgens weer uit te deinen tot het absolute niets. Het is net die confrontatie met jezelf die maakt dat elke individuele perceptie anders wordt beleefd en mag daarom gerust een sensatie op zich genoemd worden. (In mijn geval kwamen er zelfs herinneringen uit mijn coma opnieuw boven.)
SUB
Weliswaar op zijn eigen manier, maar in zijn vorige installaties als FEED (2005), ZEE (2008), zijn CLUSTER serie (2009-2012), of meer recent SOL (2017), EKO (2019) en SUB (2019) werkt Kurt Hentschläger met vergelijkbare neuropsychologische triggers met toprichting innerlijkheid.
Zoals na afgifte van smartphone aan het onthaal vriendelijk werd toegelicht door mede-bezielster Marijke, was het ook in SUB de bedoeling om eerst een volledig verduisterde ruimte te betreden zodat er letterlijk op de tast grenzen bepaald konden worden. In dat zwart gat was ook als het ware een portaal verborgen naar een aanpalende – nog veel grotere – ruimte waar daarbovenop een speciaal geborduurd met goud afgebiesd klankentapijt zweefde. Hoewel compleet dwalend in het duister werd je via die geluidsloop zowaar naar die andere ruimte gezogen. Zoals Marijke al verduidelijkte is er geen bepaald begin of einde en kan er gewoon inpikt worden op elk moment. In principe zouden na een tiental minuten je ogen zich ietwat aan de duisternis aanpassen, maar helaas bleek dat bij mij persoonlijk niet zo te werken. Bijgevolg was dus het verplicht om met mijn verkregen blindness men plek te vinden in dit nochtans zeer sereen aanvoelende space-time-continuum. Opnieuw aanbevolen door juffrouw Marijke kon je die ervaring zelf bespelen door te experimenteren met afstand tot het geconstrueerde sounddesign en de uitgekiende oplichtende visuals.
And so I did…
Het is Hentschläger zijn bedoeling om het publiek psychologisch uit te dagen, but what if it really did so?
Naar eigen zeggen suggereert zijn experimentele en interdisciplinaire aanpak – die schippert tussen beeldende kunst, muziek en theater – een semi-synthetisch karakter dat fungeert als metafoor voor ons leven in het Antropoceen.
Nu is het niet bepaald de eerste keer dat ik dergelijke installaties mag ondergaan maar anders zoals ik dat bij bijvoorbeeld Haroon Mirza ervaarde, overviel SUB me haast geheel op een vreemdsoortige mediatieve wijze. Eenmaal een plekje ingepalmd, steunend tegen een paal, liet ik de deep drones, de elektrisch beladen geluidsdeeltjes of bijwijlen zelfs Gregoriaanse-achtige gezangen helemaal tot mij komen, die in combinatie van de miniem geprojecteerde visuals zomaar even mijn hele psyche ondersteboven kieperde.
The Power of Sound…
Dat het bespelen van emoties één van de krachtigste aspecten van geluid is, hoef ik U waarschijnlijk niet uit te leggen. Sprekende voor mezelf als angry young teen, kan ik me nog alsof het gisteren was herinneren welke vernietigende impact het correct uitspreken van ‘Muad’Dib’ kon veroorzaken in de op F. Herbert’s gelijknamige cultklassieker uit 1965 gebaseerde verfilming van DUNE (1984), waarmee David Lynch mijn jonge jaren kleurde. (Tot ergernis van mijn ouders had ik me dan ook toegelegd om geluid als wapen te kunnen gebruiken, gelukkig zonder consistent resultaat.)
Hoe dan ook overviel de één na de andere emotie mij waarlijk op zo’n intense manier dat er op een gegeven zelfs een traantje aan te pas kwam. Bij terugblik kan ik eigenlijk slechts een aantal soortgelijke ervaringen oprakelen, waarvan eentje opdook tijdens het toepasselijke SUPERPOSITION (2012). Uiteraard opnieuw helemaal anders, maar evenzo een audiovisuele installatie dat de Japanse grootmeester Ryojij Ikeda in Parijs had opgebouwd en qua intensiteit een vergelijkbare graad bereikte.
Alle verdere info op:
https://www.imal.org/en/events/sub
SVN's Unsane Vortex 