‘I have consecrated my life to changing matter into spirit with the hope of one day seeing it all. Seeing in its total form, while wearing the mask, from the distance of death. And there, in the eternal destiny, to seek the face I had before the world was made.’, dixit Joel-Peter Witkin.
Het minste wat je van Joel-Peter Witkin (°1939) kan zeggen is dat zijn controversiële beeldende fotografie je niet onberoerd laat. Sinds het prille begin zijn steeds terugkerende thema’s dan ook het macabere en het erotische en dat daarbovenop ook nog eens gewikkeld in een religieus deken. U voelt uw zorgvuldig opgeborgen voyeurisme reeds de kop opsteken? Wel, U heeft gelijk, maar wees gewaarschuwd. Het staat namelijk vast dat een ontwikkelde acquired taste geen overbodige luxe is om Witkin ten volle te appreciëren. Niet zelden vallen zijn expo’s namelijk ten prooi aan uitingen van afkeer, wansmakeloosheid of walging, die de zichzelf zo benoemde moraalpolitie overigens even onbestraft zo maar in het rond lijkt te kunnen strooien. Hoe dan ook, wie zich nog geroepen voelt om deel te nemen aan deze monsterlijke parade, rept zich als de wiedeweerga naar het fotografiemuseum in Charleroi, waar je nog tot volgend weekend terecht kan.
Zoals eerder vermeld heb ik het wel in mij om vooraleer naar een nieuwe expo of tentoonstelling van een bepaalde kunstenaar te gaan kijken, voorgaand werk nog eens vanonder het stof te halen. Witkin vormt hierop geen uitzondering. Zijn elders besproken (sowieso prijzige) boeken waren destijds niet zomaar vrij beschikbaar en vandaar dat importeren – in een tijd dat dit bij de buren nog verdacht leek – de enige optie was.
U kan zich terecht afvragen hoe een mens in godsnaam bij zulk morbide artwork terecht komt. In mijn geval is het antwoord de evidentie zelve. Weliswaar toen nog onbewust, kwam deze angry young rebel – net zoals zoveel jeugdige metalheads met mij – met het werk van Joel-Peter Witkin in contact via de muziek; meer bepaald door het in 1991 uitgebrachte album ‘Been Caught Buttering’ van de Oostenrijkse (!) death metal band Pungent Stench, waarop diens ‘The Kiss’ uit 1982 een haast onweerstaanbare aantrekkingskracht uitoefende. (Later bleek dat voor de Australische release die specifieke cover moest vervangen worden, omdat de Australische autoriteiten absoluut niet zaten te wachten op zulk subversief materiaal.)
Toen trouwens nog absoluut niet voor vanzelfsprekend aangenomen in de metal-wereld, toont de originele hoes namelijk een afbeelding van twee – initieel voor tweeling aangenomen – kussende mannen die zich bij nader inzicht reeds in een soort van ontbindingsproces leken te bevinden.
Indien U even incalculeert dat Amerika ook in de jaren tachtig nog steeds aan het bekomen was van zijn (eerste) nederlaag tijdens de Vietnamoorlog, is ‘The Kiss’ op zich al best een heftig werk. Toen nog later duidelijk werd dat dit eigenlijk slechts één hoofd bleek te zijn, dat gewoon in tweeën was gezaagd om vervolgens in deze beruchte scene te worden gezet, kwam hier nog wel een extra macaber streepje bovenop. In een nog veel later stadium bleek dat diezelfde ‘The Kiss’ evengoed als een parodie op de evenzo beroemde foto ‘Socialist Fraternal Kiss’ – gecapteerd in 1979 – kon worden gezien, waarop de Russische leider Leonid Brezhnev en de Oost-Duitse president Erich Honecker in het teken van de 30-jarige viering van de voormalige DDR elkaar innig kussen. (Deze aloude traditie werd tevens ook het onderwerp/spotpunt van de iconische graffiti ‘My God, Help Me to Survive this Deadly Love’, die in 1989 door de Russische artiest Dmitri Vrubel op de restanten van de Oostzijde van de Berlijnse Muur werd gezet.)
Welkom in de wereld van de ondertussen 82-jarige Amerikaanse fotograaf Joel-Peter Witkin, die zoals U misschien al begrepen heeft, allesbehalve vrijblijvende werken maakt. Integendeel!
Mocht hij nog leven zou filosoof Nietschze hier ongetwijfeld van smullen, maar die interesse in dat algeheel macabere gedachtengoed komt voort uit een jeugdervaring die Witkin zijn leven lang zou achtervolgen. Joel-Peter was namelijk op zesjarige leeftijd getuige van een auto-ongeval waarin een jong meisje werd onthoofd en waar haar van haar lichaam gescheiden hoofd tot aan de voeten van de jonge Joel-Peter rolde. Nu zou men van minder een nachtmerrie krijgen, maar voor Witkin was dit de eigenlijke start voor een latere piste waar tot nog toe weinigen hem in gevolgd zijn.
In het kielzog van Victoriaanse fotografen als Henry Peach Robinson & Oscar Gustave Rejlander, of onrechtstreeks zelfs Diane Airbus die bekend werd vanwege haar foto’s die deviant and marginal people capteerde (dwerg of reus, afwijkend gedrag, transgenders, circusartiesten, etc), zouden verschillende thema’s doorheen Witkins carrière blijven lopen. Denk aan moederschap, hemel en hel, schoonheid versus lijden, maar evengoed vormen natuurlijk misvormd vlees, zelf aangebrachte mutilaties en mogelijke kadavers een constante die vaak wordt opgefleurd door allerhande maskers, druiven en hoorns, die op hun beurt weer historische allusies maken of verwijzen naar Christelijke en heidense taferelen. Jawel, Witkin speelt graag met controverse en provocatie.
Veelal gebaseerd op religieuze fragmenten of klassieke schilderijen puzzelt Witkin vaak complexe tableaux in elkaar, waar thema’s als dood en verval in verwerkt worden. Zo werkt Witkin graag met al dan niet volledige lijken, of met mensen die rechtstreeks uit een Amerikaanse freakshow uit de jaren 1920 geplukt lijken te zijn: fysiek afwijkende personen, dwergen, baardvrouwen, transgenders, hermafrodieten of gewoon she-males tout court, etc. Witkin trekt zich geen bal aan van mogelijke taboes en zijn hele leven lang bewandelt hij wegen waarvoor zelfs Dante Alighieri liever blijft ronddwalen in zijn eigen negen cirkels van de hel.
Als we even fast-forwarden naar vandaag de dag, mag Witkin dan misschien kalmer lijken op zijn oude dag, maar niets is minder waar. In zijn niet-aflatende queeste om het sublieme te verbinden aan het groteske gaat Witkin nog steeds diep, bij vlagen soms zelfs best humoristisch. Waar in eerste instantie de kunstelite haar neus ophaalde voor Witkin’s werk, hangen zijn werken nu in de voornaamste musea van de wereld en dat kan alleen maar toegejuicht worden.
Aan U de keuze om deel te nemen aan deze Danse Macabre,
alle info op:
SVN's Unsane Vortex 