La Mirada Fuerte #1: Andy Warhol – The American Dream Factory @ La Boverie, Luik (02/10/2020 – 18/04/2021)

Zomaar een bedenking… zou het bestaan?

Een weldenkende persoon die echt nog nooit van Andy Warhol heeft gehoord?

Weliswaar in een ander era maar in a way een beetje parallel lopend met Andy Warhol zijn levensloop, herinnert U zich ongetwijfeld nog wel dat eind 2015 de aanslagen op onder meer de Parijse concertzaal Bataclan de wereld dooreen wisten te schudden. Het blijft sowieso frappant hoe dingen samenvallen, maar tegelijkertijd liep er in de Franse hoofdstad nog een andere culturele activiteit die op dat moment zelfs een pak meer volk trok. Musée d’Art moderne de la Ville de Paris ging namelijk volledig spagaat voor de meer dan 200 werken van kunstpaus Andy Warhol, die voor de eerste Europese vertoning van ‘Shadows’ (1978-1979) naar Parijs werden overgehaald. Bestaande uit 102 doeken die met hun uiteinden aaneen hangen om één grote monumentale installatie te vormen, behoort ‘Shadows’ tot de meest ambitieuze projecten die Warhol ooit creëerde en die ik U ten zeerste kan aanraden indien U de kans zou hebben deze ergens te bewonderen.

Terug in België anno 2016: meer bepaald in Luik en gehuisvest in het voormalige gebouw van de wereldtentoonstelling in 1905, opende evenzo Centre International d’Art et de Culture aka La Boverie zijn deuren om zelf – vijf jaar later – zijn eigen grootschalige Warhol-expositie te organiseren.

Het dus relatief nieuwe La Boverie werkte op zich al samen met het Louvre in Parijs, maar voor dit specifiek project werd beroep gedaan op het Brusselse bedrijf Tempora, dat een eigen leger aan specialisten (historici, grafische vormgevers, multimedia developers, architecten, scenografen, museologen, wetenschappers, etc) hun expertise kon laten botvieren. Daarbovenop slaagt Tempora er in om haar eigengemaakte ruimdenkendheid ook daadwerkelijk te vertalen in realistische output. Dit maakt dat sinds het ontstaan in 1988 het bedrijf in het universum van ontwerp, productie en het exploiteren van (inter)nationale tentoonstellingen of culturele projecten naar een grote speler is geëvolueerd.  

‘The American Dream Factory’ is slechts één voorbeeld van hoe constructief gebundelde krachten van betrokken partijen kunnen uitdraaien. In dit geval liep deze samenwerking enerzijds met het museum La Boverie als locatiepartner en anderzijds met de obligate Amerikaanse Warhol Foundation om al die originele stukken naar Luik te sluizen. Dit is sowieso het stramien dat een regulier museum volgt, maar bij Tempora wordt nog een aantal stappen verder gegaan. Zo werd er namelijk ook naar een aantal privéverzamelaars gestapt in de hoop deze te overtuigen om hun zelden vertoonde werken in bruikleen te geven, zoals bijvoorbeeld Jane Holzer. (In principe een goede vriendin van Andy, maar gebaseerd op de elders beschreven Warhol biografie is het maar de vraag wat precies onder vriendschap werd bedoeld.)   

Niettemin zijn er zogenaamde topstukken mee opgenomen die U elders niet gauw zult tegenkomen: de obligate Campbell’s-doeken en jurken, Brillo-boxen, de ‘Death & Disaster’ series rond onder meer Marilyn Monroe. Of wat te zeggen van Mao Zedong – de communist pur sang – die overigens dankzij zijn afbeelding op het beruchte RODE BOEKJE zowat het meest verspreide portret op deze aardkloot blijkt te zijn, maar onbewust het onderwerp werd van een quasi briljante Warhol-twist die dit boegbeeld van het communisme op slag degradeerde tot een puur Westers kapitalistisch handelsproduct.

Daarnaast werd ook hard gewerkt aan de Factory-beleving zelf, want Warhol en zijn verschillende Factory’s zijn nu eenmaal met elkaar verstrengeld. Alles wat hij creëerde of deed (of net niet deed) vond plaats in één van zijn laboratoriums, die steevast door personen uit alle lagen van de bevolking werden gefrequenteerd; gaande van kunstenaars, muzikanten, filmsterren, travestieten, transgenders maar evengoed prostituees, junkies, daklozen, etc. (Andy kon namelijk niet goed alleen zijn.)

Daarbovenop staan er een flink aantal nog niet eerder vertoonde archiefstukken opgesteld, zoals bijvoorbeeld verschillende platenhoezen voor jazz-artiesten, of zijn promo voor kledingmerken, of covers voor allerhande magazines, zoals zijn latere eigen Interview. En op een gegeven moment stap je gewoon zelfs (een gerepliceerde) Factory binnen. (Ja, toegegeven, ik ben er zelf helaas nooit geweest, maar o wat had ik daar graag rondgehangen.)

Als kers op de taart werd dan ook nog eens een bijbehorende catalogus uitgegeven, die elders uitvoerig wordt besproken.

De expo zelf is chronologisch opgebouwd en verdeeld over vier decennia kan U Warhols evolutie volgen: van straatarm migrantenkind dat zich opwerkte tot overbetaalde grafisch ontwerper, om zo stilaan uit te groeien tot de koning-der-plastic die hij belichaamde. Het was echter niet altijd rozengeur en maneschijn, want hoewel Warhol veel vrienden had, lagen er evengoed vijanden die je niet zou verwachten op de loer. Zo wordt een apart deeltje dan ook gewijd aan de radicale feministe Valerie Solanes (tevens de auteur van het manifest S.C.U.M., wat staat voor Society for Cutting Up Men, dat onder meer pleit voor de algehele castratie van mannen en bij uitbreiding gewoon de uitroeiing van het zwakke ras) die in 1968 in de Factory een aanslag op Warhol pleegde. Op miraculeuze wijze overleefde Andy deze bijna-dodelijke poging, maar dit tekende wel zijn verdere leven met allerlei angsten. 

Wist U trouwens dat Warhol ook een link had met Belgische kunstenaars? Niet alleen Margritte, Hergé of zelfs modeontwerpster Diane von Fürstenberg zouden in principe de eer van eigen portretreeks hebben verkregen, maar helaas zijn deze nooit uitgevoerd. Dit in tegenstelling tot Paul Delvaux die op de expo nogal uitvergroot geportretteerd met Warhol zowat een halve ruimte beslaan.

De laatste ruimte was voorzien was voor verschillende kleurige werken van Warhols jongste protegee, Jean-Michel Basquiat, die ondanks zijn ongezien talent totaal als een ongeleid projectiel door het leven ging. Helaas eisten de drugs hun tol nogal in een vroeg stadium en daarmee kon Basquiat aanschuiven aan de dis van de befaamde 27-club waartoe ook onder meer Jimi Hendrix, Kurt Cobain, Janis Joplin, Jim Morrisson, Brain Jones, Robert Johnson of Amy Winehouse behoren.

Wie Factory zegt, denkt ook onmiddellijk aan film, want zo heeft Andy bijvoorbeeld geheel op zijn Warholiaanse wijze een gans eigen filmindustrie in het leven geroepen. Films die meestal recht uit het (Factory) leven werden gegrepen, maar zodanig onderhevig waren aan Warhols experimentele karakter dat het gemiddelde huisgezin hiervoor vriendelijk bedankte. Denk maar aan Warhols debuut SLEEP uit 1964 waarin hij vijf uur en twintig min lang zijn toenmalige vriend John Giomo al slapend filmde.

Of wat te zeggen van de onnavolgbare Velvet Underground, die toch ook onlosmakelijk zijn verbonden aan Warhol, en zijn protegee Nico? Net als Warhols film-periode of zelfs zijn religieuze kant, was ook The Velvet Underground wel degelijk een zeer vitaal aspect op planeet Warhol. Hoewel in hun tijd totaal niet naar waarde geschat, blijft de zogenaamde bananenplaat tot de dag van vandaag één van de meest iconische platenhoezen ooit gecreëerd

Nu is het uiteraard quasi onmogelijk om alles onder de loep te houden, maar net die essentiële zaken bleken toch onderbelicht op de expo. Zeker Nico komt amper aan bod, ten slotte één van Warhols protegees. Een beetje broedend hoe enerzijds met lof over de knap opgebouwde expositie te spreken, maar tegelijkertijd dit gemis toch wat aan te kaarten, bots ik op devil-does-it-all, Kika da Silva, die naast haar eigen Nico-tribute band, nog uitgekiende plannen heeft om alsnog het ondergewaardeerde icon/Nico een genuanceerder bestaansrecht te bezorgen. Reden genoeg om Kika Da Silva aan het woord te laten in La Mirada Fuerte#1.1 waar ze dieper ingaat op de perikelen van enkele apostelen in het oneindig Warhol-universum.